Kinh nghiệm từ việc tổ chức các phiên tòa hình sự tăng cường tranh tụng của Kiểm sát viên

Ảnh có tính chất minh họa (nguồn internet)

VKSND huyện đã phối hợp với TAND huyện ban hành “Quy chế phối hợp tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm” trên tinh thần hiệu quả, thiết thực; chú trọng việc phân tích, đánh giá, nâng cao chất lượng rút kinh nghiệm và phổ biến, tuyên truyền sau phiên tòa. Sau 1 năm thực hiện Chỉ thị số 09 của Viện trưởng VKSND tối cao và Quy chế phối hợp liên ngành trong việc tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm, hai đơn vị đã tổ chức được 09 vụ án rút kinh nghiệm/55 vụ án Tòa án thụ lý, 100% các vụ án được tổ chức rút kinh nghiệm đều có sự tham gia của tất cả cán bộ, KSV VKSND huyện và Thẩm phán của TAND huyện Hưng Nguyên. Có 03 vụ án có sự tham gia của lãnh đạo và phòng nghiệp vụ VKSND tỉnh Nghệ An. Từ thực tiễn tổ chức phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm, chúng tôi nhận thấy:

Kết quả đạt được trong việc tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm

Phối hợp lựa chọn các vụ án để tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm

Trong quá trình truy tố, chuẩn bị xét xử phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm. Viện kiểm sát chủ động có công văn trao đổi với Tòa án để hai cơ quan thống nhất chọn, xác định vụ án hình sự rút kinh nghiệm. Khi đã có ý kiến thống nhất của lãnh đạo hai cơ quan, KSV thực hành quyền công tố phối hợp với Thẩm phán chủ tọa phiên tòa xây dựng kế hoạch xét xử phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm.

Phối hợp trước khi mở phiên tòa

Trước khi mở phiên tòa, KSV chủ động trao đổi, thống nhất với Thẩm phán chủ tọa phiên tòa về danh sách những người cần triệu tập, xuất trình vật chứng, tài liệu, kết quả giám định, sự có mặt của Giám định viên tại phiên tòa… để phục vụ cho công tác xét xử được khách quan, toàn diện. Sau đó KSV thực hành quyền công tố và Thẩm phán chủ tọa phiên tòa báo cáo bằng văn bản về thời gian, địa điểm, tên bị cáo, tội danh truy tố, xét xử với lãnh đạo VKSND và TAND huyện về những việc đã tiến hành, những khó khăn, vướng mắc, đề xuất về cơ sở vật chất, kinh phí, phương tiện, các điều kiện, biện pháp cần thiết và sự phối hợp cùng các cơ quan đơn vị hữu quan: Cơ quan Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp huyện, Đài phát thanh truyền hình huyện…

KSV  xây dựng cáo trạng, quyết định chọn vụ án để xét xử phiên tòa rút kinh nghiệm của liên ngành và văn bản thông báo xét xử phiên tòa rút kinh nghiệm cho lãnh đạo Viện kiểm sát tỉnh và phòng 7- Viện kiểm sát tỉnh để tham dự và chỉ đạo tại phiên tòa.

Phối hợp trong phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm

KSV, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa và Hội đồng xét xử phối hợp chặt chẽ trong việc xác định những vấn đề chính, những vấn đề còn có mâu thuẫn trong vụ án để tập trung đấu tranh làm rõ. Việc điều tra, xét hỏi công khai tại phiên tòa phải đảm bảo khách quan, toàn diện, đầy đủ và có căn cứ theo quy định của pháp luật

KSV thực hành quyền công tố và Thẩm phán chủ tọa phiên tòa xây dựng đề cương xét hỏi, dự kiến những tình huống mới có thể xảy ra tại phiên tòa để phối hợp, hỗ trợ kịp thời cho nhau trong công tác xét hỏi nhằm làm rõ sự thật khách quan của vụ án; Thẩm phán chủ tọa phiên tòa và Hội đồng xét xử tạo điều kiện để KSV thực hiện tốt việc tranh luận, đối đáp, đồng thời yêu cầu KSV tranh luận hết ý kiến, nhất là những ý kiến quan trọng, then chốt mang tính quyết định của vụ án với những người tham gia tố tụng tại phiên tòa.

Tại phiên tòa, KSV đã quan tâm đến công tác kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng tại phiên tòa. Khi phát hiện có vi phạm phải kịp thời đưa ra ý kiến yêu cầu khắc phục.

Kiểm sát viên, Thẩm phán, cán bộ của VKSND và Tòa án đến dự phiên toà nghiêm túc, chấp hành tốt nội quy phiên tòa, chú ý theo dõi diễn biến phiên toà, ghi chép đầy đủ để nhận xét, góp ý về những tồn tại, hạn chế của KSV, Thẩm phán đã xét xử vụ án.

Phối hợp sau phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm

Sau mỗi phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm, lãnh đạo VKSND và TAND huyện chỉ đạo, phối hợp tổ chức họp rút kinh nghiệm, nhận xét, đánh giá những ưu điểm và thiếu sót của KSV và Hội đồng xét xử để KSV, Thẩm phán, cán bộ của VKSND và TAND huyện học tập, rút kinh nghiệm chung trên tinh thần thẳng thắn, nghiêm túc, trách nhiệm, đề ra các giải pháp khắc phục thiếu sót. Trên cơ sở ý kiến đóng góp của Lãnh đạo Viện, Lãnh đạo Tòa án và những người tham dự phiên tòa, KSV được phân công xét xử phiên tòa rút kinh nghiệm đã thấy được những ưu điểm, thiếu sót của bản thân, từ đó có giải pháp nâng cao kiến thức pháp luật, kỹ năng nghề nghiệp, xử lý các tình huống phát sinh tại phiên tòa và rèn luyện tác phong, bản lĩnh nghiệp vụ của mình để nâng cao bản lĩnh, kỹ năng nghề nghiệp cho KSV trong đơn vị nói chung.

Những tồn tại, hạn chế của KSV, Hội đồng xét xử

Mốt số ít KSV còn có tâm lý căng thẳng, khi tham gia xét hỏi còn lệ thuộc vào đề cương xét hỏi nên hỏi còn trùng lặp với Hội đồng xét xử. Bản luận tội dài, nội dung trùng lặp, chưa viện dẫn chứng cứ để chứng minh, bảo vệ cáo trạng. Trong tranh luận, đối đáp, một số KSV còn lúng túng trong diễn đạt, phản ứng chưa linh hoạt với các tình huống phát sinh tại phiên tòa.

Hội đồng xét xử điều hành phiên tòa có lúc còn thiếu thủ tục hỏi về thời gian nhận quyết định đưa vụ án ra xét xử đối với bị cáo; không hỏi việc có ai yêu cầu triệu tập thêm nhân chứng, người liên quan hoặc có người nào cung cấp thêm tài liệu, chứng cứ tại phiên tòa không? khi bị cáo, người tham gia phiên tòa xưng hô chưa đúng quy định tại phiên tòa nhưng không được nhắc nhở kịp thời. Loa trong phòng xử án chưa đạt yêu cầu nên người tham gia phiên tòa nghe không rõ.

Bài học kinh nghiệm

Để nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa hình sự rút kinh nghiệm, chúng tôi nhận thấy cần tiếp tục thực hiện tốt các giải pháp sau:

Một là, tiếp tục đổi mới, tăng cường các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành của Lãnh đạo Viện trong giải quyết án hình sự, đảm bảo chất lượng nội dung bản cáo trạng, quyết định truy tố của Viện kiểm sát làm cơ sở chắc chắn cho KSV thực hành quyền công tố tại phiên tòa.

Hai là, KSV phải thường xuyên nghiên cứu, nắm vững các quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, các văn bản pháp luật và hướng dẫn thi hành, đặc biệt là các quy định mới của luật, nâng cao kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, kiến thức xã hội… để chủ động tranh tụng tại phiên tòa. Việc xét hỏi, luận tội, tranh luận ở phiên tòa thực hiện đúng quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và hướng dẫn của ngành. Trước khi tham gia phiên tòa, yêu cầu KSV được phân công thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử vụ án phải nghiên cứu kỹ hồ sơ, nắm chắc nội dung của vụ án, các chứng cứ buộc tội và chứng cứ gỡ tội, dự kiến các vấn đề cần xét hỏi, xây dựng kế hoạch tranh luận và đối đáp tại phiên tòa. Tuyệt đối không để xảy ra tình trạng KSV không nắm chắc các tình tiết của vụ án, dẫn đến không tranh luận đối đáp với Luật sư và người tham gia tố tụng. Tại phiên tòa, KSV chủ động xét hỏi, tranh luận làm rõ các tình tiết của vụ án, các vấn đề mới phát sinh (nếu có), xác định các nội dung liên quan để định hướng tranh luận, làm rõ hành vi phạm tội của bị cáo. Lưu ý phải đưa ra những chứng cứ, tài liệu và lập luận để đối đáp đến cùng với ý kiến của bị cáo, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác tại phiên tòa.

Ba là, quán triệt và tổ chức thực hiện tốt Quy tắc ứng xử của KSV tại phiên tòa. Tăng cường công tác tự đào tạo, rèn luyện kỹ năng trình bày, kỹ năng đối đáp và tranh luận tại phiên tòa, kỹ năng tiếp cận và xử lý thông tin, tình huống tại phiên tòa, kỹ năng trình bày, phản biện sắc bén, tính thuyết phục cao; kỹ năng quan sát, tổng hợp và ghi chép nhanh, rèn tác phong tự tin, trình bày, thái độ bình tĩnh, đúng mực, tôn trọng người đối đáp, tranh luận.

Bốn là, tiếp tục phối hợp với Tòa án huyện thực hiện tốt Quy chế phối hợp xét xử án hình sự rút kinh nghiệm, đảm bảo việc tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm theo hướng hiệu quả, thiết thực, tránh hình thức; chú trọng việc phân tích, đánh giá, nâng cao chất lượng rút kinh nghiệm và phổ biến, tuyên truyền sau phiên tòa.

Nguyễn Thị Thu Hương 

Viện trưởng VKSND huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An