Đồng Tháp: Một số khó khăn, vướng mắc trong công tác kiểm sát và phối hợp liên ngành tại địa phương

Tại VKSND khu vực ở địa phương Đồng Tháp hiện nay, sau khi tiếp nhận địa bàn rộng, dân cư đông và nhiều biến động về cơ cấu tổ chức nhân sự, thực tiễn công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp đã xuất hiện nhiều vấn đề phức tạp. Các khó khăn phát sinh không chỉ đến từ yếu tố chủ quan như trình độ nghiệp vụ chưa đồng đều giữa các cán bộ mới điều động, mà còn bắt nguồn từ sự thiếu đồng bộ trong cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, sự lúng túng trong áp dụng các quy định mới sau khi sáp nhập, cũng như những bất cập về thẩm quyền và trách nhiệm giữa các cấp, các ngành.

Nhằm tổng hợp toàn diện các khó khăn, vướng mắc điển hình mà VKSND địa phương đang gặp phải trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định pháp luật như: Việc phân công cán bộ phụ trách địa bàn của các Phòng nghiệp vụ Công an tỉnh không được thông báo kịp thời đến Viện kiểm sát khu vực, gây khó khăn trong phối hợp giải quyết vụ án, nhất là trong các trường hợp cần trao đổi, xác minh, ký văn bản khẩn cấp; vị trí địa lý xa các trung tâm và sự thiếu hụt nhân sự chuyên môn tại các đơn vị định giá, giám định thương tích, việc đáp ứng yêu cầu giám định không kịp thời, đặc biệt trong các vụ có người bị tạm giữ hình sự. Điều này gây khó khăn trong việc đánh giá dấu hiệu tội phạm, xác định cấu thành, ảnh hưởng trực tiếp đến thời hạn xử lý tin báo, khởi tố vụ án hình sự và công tác phòng, chống tội phạm.

Cùng với đó, chưa có văn bản quy định rõ các trường hợp phát sinh trên địa bàn các khu vực sẽ giam giữ ở phân trại cụ thể nào, gây khó khăn trong việc kiểm sát, theo dõi tình trạng người bị tạm giữ, tạm giam. Khó khăn trong thi hành án phạt tù đối với người đang tại ngoại: Luật Thi hành án hình sự hiện hành quy định thẩm quyền áp giải thuộc cấp huyện (nay đã kết thúc hoạt động). Trong khi đó, Thông tư liên tịch số 04 lại quy định thẩm quyền áp giải là của Công an cấp tỉnh. Khi bị án không tự giác thi hành, UBND, Công an xã không có thẩm quyền cưỡng chế;...

VKSND tỉnh Đồng Tháp chủ động phối hợp cùng với Cục Thi hành án dân sự tỉnh và một số đơn vị ở địa phương tổ chức Hội nghị liên ngành giải quyết một số vướng mắc gặp phải trong hoạt động tổ chức thi hành án dân sự. (Ảnh minh họa)

Từ những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn công tác mà VKSND địa phương đang gặp phải trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định pháp luật trên cho thấy, việc kịp thời đưa ra các kiến nghị, giải pháp thiết thực nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, tăng cường hiệu quả phối hợp liên ngành, bảo đảm việc thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp trong thời gian tới là cấp thiết, quan trọng trong tình hình hiện nay.

Để khắc phục những khó khăn, vướng mắc trên, tác giả nhận thấy cần làm tốt những nội dung sau:

Thứ nhất, tổ chức họp liên ngành định kỳ để thống nhất đầu mối phối hợp và tháo gỡ vướng mắc.

Một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến sự chậm trễ, sai sót hoặc đùn đẩy trách nhiệm trong hoạt động tố tụng và thi hành án là do thiếu thông tin kịp thời, không xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị. Việc tổ chức các cuộc họp liên ngành định kỳ (quý hoặc 6 tháng/lần) giữa Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra, Tòa án, Cơ quan thi hành án, Trại giam... không chỉ giúp rà soát các điểm nghẽn phát sinh trong thực tiễn mà còn là diễn đàn để thống nhất đầu mối phụ trách, quy trình phối hợp, khẳng định rõ vai trò kiểm sát trong từng giai đoạn.

Thứ hai, bổ sung quy định bắt buộc các cơ quan phải gửi thông báo cho Viện kiểm sát về tình trạng chấp hành án.

Hiện nay, việc không có quy định ràng buộc trách nhiệm thông báo của các đơn vị như Cơ quan thi hành án, công an xã/phường hay trại giam khiến cho công tác kiểm sát thi hành án gặp rất nhiều khó khăn. Kiểm sát viên phải chủ động liên hệ, theo dõi từng vụ việc, dễ bỏ sót hoặc phát hiện trễ những trường hợp vi phạm như không chấp hành án đúng thời hạn. Việc bổ sung quy định pháp lý bắt buộc các cơ quan liên quan phải gửi thông báo kết quả chấp hành án đến Viện kiểm sát là hết sức cần thiết, nhằm đảm bảo tính chủ động, đầy đủ, kịp thời trong kiểm sát.

Thứ ba, cần kịp thời ban hành các văn bản hướng dẫn liên ngành về quy trình bàn giao hồ sơ người chấp hành án.

Một thực trạng đáng lo ngại hiện nay là sự không thống nhất giữa các cơ quan về quy trình và đầu mối bàn giao hồ sơ người chấp hành án. Trại giam yêu cầu hồ sơ từ Tòa án, trong khi Tòa án lại đề nghị Viện kiểm sát cung cấp tài liệu liên quan; tình trạng như vậy không chỉ làm kéo dài thời gian thi hành án mà còn dễ dẫn đến thất lạc hồ sơ, vi phạm quy trình tố tụng và ảnh hưởng đến quyền lợi của người chấp hành án. Do đó, cần có sự thống nhất bằng văn bản hướng dẫn liên ngành (do VKSND tối cao chủ trì) để xác định rõ đầu mối và quy trình chuẩn hóa bàn giao hồ sơ.

Thứ tư, tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng Điều tra viên cấp xã, phường về kỹ năng nghiệp vụ cơ bản, đáp ứng tình hình mới.

Việc bố trí lực lượng điều tra viên tại cấp xã/phường là chủ trương đúng nhằm “gần dân, bám dân”, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật ngay tại cơ sở. Tuy nhiên, phần lớn cán bộ mới chuyển về cơ sở chưa được đào tạo bài bản, thiếu kinh nghiệm lập hồ sơ, soạn thảo văn bản tố tụng hoặc thực hiện các hoạt động điều tra. Vì vậy, việc tổ chức các lớp đào tạo chuyên đề (về kỹ năng hỏi cung, khám nghiệm, thu thập chứng cứ, đánh giá chứng cứ, lập biên bản đúng mẫu…) là giải pháp cấp thiết. Những nội dung này cần được thực hiện định kỳ, sát với thực tiễn địa bàn.

Thứ năm, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, số liệu và công tác kiểm sát.

Công nghệ thông tin là công cụ hỗ trợ hữu hiệu để kiểm soát tiến độ giải quyết án, theo dõi tình trạng chấp hành án hình sự, dân sự và cập nhật số liệu thống kê. Trong bối cảnh địa bàn rộng, nhân lực mỏng, việc ứng dụng các phần mềm quản lý hồ sơ điện tử, kết nối dữ liệu giữa Viện kiểm sát - Tòa án - Cơ quan thi hành án sẽ giúp giảm thiểu sai sót, minh bạch quy trình xử lý và tạo thuận lợi cho việc kiểm sát.

Thứ sáu, thành lập tổ công tác kiểm sát liên ngành để rà soát các vụ việc trọng điểm.

Việc thành lập các tổ công tác liên ngành (gồm đại diện Viện kiểm sát, Công an, Tòa án, Cơ quan thi hành án hình sự, thi hành án dân sự…) sẽ giúp tập trung xử lý những vụ việc phức tạp, kéo dài, có nguy cơ phát sinh khiếu nại, tố cáo hoặc vi phạm nghiêm trọng tố tụng. Tổ công tác này đóng vai trò kiểm tra, giám sát thực tế các vụ việc trên địa bàn, đồng thời đề xuất hướng xử lý nhanh chóng, đúng pháp luật và bảo đảm quyền lợi cho các bên liên quan. Đây cũng là cơ chế phối hợp linh hoạt, chủ động để Viện kiểm sát thực hiện tốt hơn vai trò trung tâm trong kiểm sát hoạt động tư pháp.

Trên đây là kết quả tổng hợp một số khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thực tiễn về công tác kiểm sát, cũng như công tác phối hợp liên ngành tại tỉnh Đồng Tháp thời gian qua, tác giả rất mong nhận được sự quan tâm trao đổi ý kiến của đồng nghiệp và bạn đọc.