Thực hiện quy tắc chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của cán bộ Kiểm sát nhằm quán triệt, vận dụng tư tưởng, đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về đạo đức cách mạng

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn giáo dục cán bộ, đảng viên phải rèn luyện phẩm chất đạo đức và đặt lên hàng đầu vấn đề “tư cách người cách mạng”. Người luôn nêu gương và yêu cầu mỗi cán bộ, đảng viên phải có đạo đức cách mạng. Người đã chỉ rõ: “Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được Nhân dân”. Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Người chỉ có một mục đích duy nhất là vì Nhân dân. Người khẳng định: “Việc gì có lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh”. Trong di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền, mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, người đày tớ thật trung thành của Nhân dân”.

Đối với mỗi ngành, mỗi lĩnh vực, Người đều có những lời dạy về phẩm chất đạo đức rất giản dị mà vô cùng sâu sắc. Riêng với cán bộ của ngành Kiểm sát nhân dân, cùng với những yêu cầu chung về đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn dạy rằng: “Cán bộ Kiểm sát phải công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”. Thấm nhuần tư tưởng này, trong suốt quá trình hình thành và phát triển, ngành Kiểm sát nhân dân luôn chú trọng đến công tác xây dựng, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng thật sự tiên phong, gương mẫu, có đạo đức cách mạng trong sáng, bản lĩnh chính trị vững vàng, đủ năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Đồng thời, khắc sâu lời dạy của Người, mỗi cán bộ của ngành Kiểm sát luôn coi đó là tư tưởng chủ đạo, là phương châm, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động.

Ngay từ những năm đầu thành lập, cố Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) tối cao Hoàng Quốc Việt tại Hội nghị công tác tổng hợp của VKSND tối cao năm 1966 đã có bài phát biểu về lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với ngành và được đăng trên Nội san công tác kiểm sát tháng 10/1966: “Công minh, chính trực là tư tưởng chủ đạo cho hành động… phải công bằng, sáng suốt, ngay thẳng, trung thực, công tâm và bản lĩnh. Khách quan, thận trọng là phương pháp thực hiện công việc trong quá trình giải quyết công việc cụ thể”; đồng chí cũng nhấn mạnh, công tác kiểm sát không phải muốn làm thế nào cũng được bởi liên quan trực tiếp đến sinh mệnh con người, do vậy người cán bộ Kiểm sát phải có phương pháp làm việc thận trọng, tỉ mỉ, sâu sát, tôn trọng sự thật khách quan, khiêm tốn là thái độ ứng xử, không tự cao tự mãn, không hống hách.

Trong bối cảnh hiện nay, việc đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn đảng, trong đó học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nội dung quan trọng hàng đầu và được đặt ra hơn bao giờ hết. Từ năm 2003 đến nay, trải qua 20 năm, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành nhiều chỉ thị, kế hoạch2 nhằm đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Ngày 21/11/2022, Ban cán sự Đảng VKSND tối cao ban hành Nghị quyết số 60-NQ/BCSĐ về tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong ngành Kiểm sát nhân dân, đã yêu cầu siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong thực thi nhiệm vụ, công vụ; tăng cường công tác thanh tra, tự kiểm tra trong cơ quan, đơn vị… Đồng thời, các chỉ thị công tác những năm gần đây đều đặt ra phương châm công tác trong đó chú trọng đặc biệt đến kỷ luật, kỷ cương đối với cán bộ.

Trước những yêu cầu trên, ngày 07/02/2023, đồng chí Viện trưởng VKSND tối cao đã ký ban hành Quyết định số 21/QĐ-VKSTC kèm theo Quy tắc chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của người cán bộ Kiểm sát với ý nghĩa là cơ sở để các cơ quan, đơn vị, người có thẩm quyền thực hiện việc giám sát, đánh giá về phẩm chất, đạo đức, bản lĩnh, trách nhiệm, sự tận tâm, chuyên nghiệp trong thi hành công vụ của người cán bộ Kiểm sát; xem xét bổ nhiệm các chức danh tư pháp, chức vụ lãnh đạo, quản lý; khen thưởng, kỷ luật cán bộ; đồng thời là cơ sở để người cán bộ Kiểm sát tu dưỡng, rèn luyện bản thân, tạo nền nếp, tác phong, hành vi ứng xử trong xử lý công việc, góp phần xây dựng môi trường công vụ văn minh, hiện đại, chuyên nghiệp.

Quy tắc chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của người cán bộ Kiểm sát đã được Viện trưởng VKSND tối cao ban hành kèm theo Quyết định số 21/QĐ-VKSTC ngày 07/02/2023, bao gồm 03 chương, 10 điều. Ngoài các quy định về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, vai trò, ý nghĩa, Quy tắc quy định 05 yêu cầu chung về đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên, gồm:

“1. Tuyệt đối trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, với Đảng Cộng sản Việt Nam; nghiêm chỉnh chấp hành kỷ luật, nguyên tắc tổ chức hoạt động của VKSND.

2. Luôn nói, viết và làm theo đúng cương lĩnh, điều lệ, nghị quyết, chỉ thị, kết luận, quy định, quy chế, quyết định của Đảng, pháp luật của Nhà nước và quy định của ngành Kiểm sát nhân dân trong thi hành công vụ; tận tụy, chuyên nghiệp trong xử lý công việc.

3. Có bản lĩnh chính trị vững vàng, không né tránh trách nhiệm, dũng cảm đấu tranh với vi phạm, tội phạm và với những hành vi tham nhũng, tiêu cực; kiên quyết bảo vệ Hiến pháp, pháp luật, lẽ phải và sự công bằng.

4. Có phẩm chất đạo đức tốt, liêm khiết, trung thực, nghiêm túc, đúng mực và nhân văn; luôn đặt lợi ích của Đảng, của Nhà nước, của Nhân dân và tập thể lên trên lợi ích của cá nhân mình.

5. Chuyên tâm tu dưỡng, rèn luyện bản thân, thường xuyên cảnh giác, kiên định lý tưởng, ý chí, ý thức tổ chức kỷ luật, thực hành lối sống lành mạnh”.

Quy tắc còn đặc biệt nhấn mạnh về đạo đức nghề nghiệp của người cán bộ Kiểm sát theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cán bộ kiểm sát phải công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”, cụ thể:

- Tính công minh (Điều 4) là phẩm chất, tư tưởng chủ đạo cho hành động, đòi hỏi người cán bộ Kiểm sát phải đáp ứng 04 yêu cầu cụ thể sau đây: (1) Phải luôn công tâm, công bằng, sáng suốt, minh bạch, nghiêm minh, nhân văn trong xử lý công việc; (2) Trong quá trình giải quyết các vụ án, vụ việc phải luôn bảo đảm đáp ứng yêu cầu chính trị, pháp luật, nghiệp vụ; (3) Phải luôn nhận thức các vấn đề một cách đúng đắn, không vì động cơ cá nhân, tư lợi, vụ lợi mà làm trái pháp luật, trái với lẽ công bằng; (4) Không bị tác động, chi phối bởi bất kỳ sự can thiệp trái pháp luật nào; không sợ quyền uy, không thể mua chuộc.

- Tính chính trực (Điều 5) là phẩm chất đòi hỏi người cán bộ Kiểm sát trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ phải đáp ứng 03 yêu cầu cụ thể sau đây: (1) Phải luôn trung thực, thẳng thắn, chân thành, theo đúng lẽ phải, luôn coi trọng công việc, có quan điểm rõ ràng trong giải quyết công việc; (2) Có bản lĩnh vững vàng, tinh thần trách nhiệm cao; dám đấu tranh với cái sai, bảo vệ cái đúng; (3) Dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm về các quyết định của mình; mạnh dạn, quyết đoán đề xuất các hình thức, biện pháp sáng tạo, linh hoạt, hiệu quả trong giải quyết công việc.

Đức tính “công minh, chính trực” là hai nội dung Bác đặt lên hàng đầu, thường gắn liền với nhau thể hiện phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng và lương tâm, trách nhiệm của người cán bộ Kiểm sát. Khi thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, người cán bộ Kiểm sát phải có cái tâm trong sáng, luôn nắm vững các căn cứ pháp luật và các chính sách của Đảng để vận dụng pháp luật kết hợp với chính sách trong từng trường hợp cụ thể. Mọi hành vi pháp lý của cán bộ, Kiểm sát viên phải khách quan, công bằng, tôn trọng sự thật, bảo đảm việc xử lý đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan, sai, không bỏ lọt tội phạm và người phạm tội. Người cán bộ Kiểm sát công minh, chính trực phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, có thái độ quyết đoán khi giải quyết công việc, không thiên vị, nể nang đối với những người thân thích, quen biết; không vì lợi ích cá nhân mà né tránh, không dám thẳng thắn đấu tranh bảo vệ công lý, như Bác Hồ đã dạy “giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy lực không thể khuất phục”.

- Tính khách quan (Điều 6) là phương pháp làm việc của người cán bộ Kiểm sát; theo đó, cán bộ Kiểm sát phải đáp ứng 02 yêu cầu cụ thể sau đây: (1) Phải chí công vô tư, luôn tôn trọng sự thật khách quan; giải quyết công việc theo đúng pháp luật và quy định của ngành; không vì lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm, không thiên vị hoặc áp đặt định kiến cá nhân chủ quan bất cứ bên nào trong giải quyết vụ án, vụ việc; (2) Không được can thiệp trái pháp luật vào hoạt động thực thi công vụ của các cá nhân, cơ quan, đơn vị trong và ngoài ngành Kiểm sát.

- Tính thận trọng (Điều 7) đòi hỏi người cán bộ Kiểm sát trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ phải đáp ứng 04 yêu cầu cụ thể sau đây: (1) Khi giải quyết công việc phải cân nhắc, đi sâu tìm hiểu, phân tích làm rõ bản chất sự việc để tránh sai sót khi đưa ra quyết định; (2) Xác định đầy đủ yêu cầu chính trị, cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn để giải quyết vụ án, vụ việc đúng pháp luật, bảo đảm nghiêm minh, kịp thời; đồng thời phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị của trung ương và địa phương; (3) Kiên quyết chống lại “căn bệnh” qua loa, đại khái, xem xét sự việc một cách hời hợt, thiếu trách nhiệm; (4) Thận trọng nhưng không được do dự, chần chừ; kiên quyết nhưng không được chủ quan, nóng vội dẫn đến giải quyết vụ, việc thiếu chính xác.

Thực tiễn thực hiện chức năng, nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, cán bộ Kiểm sát càng phải đề cao tính “khách quan, thận trọng”, bởi lẽ, công tác này liên quan trực tiếp đến sinh mệnh của con người. Khi giải quyết các vụ việc cụ thể, cán bộ Kiểm sát phải cân nhắc, tính toán thật cẩn thận, không được chủ quan, phiến diện, định kiến cá nhân; phải đi sâu tìm hiểu, phân tích, làm rõ bản chất sự việc để tránh xảy ra sai sót trong nhận định sự thật khách quan, đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật; khách quan, thận trọng để không làm oan người vô tội và không bỏ lọt tội phạm, pháp luật được thực thi nghiêm minh và kịp thời.

- Tính khiêm tốn (Điều 8) là tác phong, thái độ ứng xử của người cán bộ Kiểm sát, đòi hỏi cán bộ Kiểm sát phải đáp ứng 02 yêu cầu cụ thể sau đây: (1) Luôn có ý thức, thái độ đúng mực trong nhìn nhận, đánh giá bản thân, cầu thị, nêu gương, giản dị, hòa đồng, có ý thức giữ gìn hình ảnh của ngành Kiểm sát nhân dân; (2) Không quan liêu, cửa quyền, hách dịch; không tự mãn, tự cao, tự đại, coi thường người khác; luôn tôn trọng và phục vụ nhân dân.

“Khiêm tốn” là đức tính trong yêu cầu của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ ngành Kiểm sát nhân dân và cũng là một đức tính tốt cần có của mỗi con người. Sự “khiêm tốn” của cán bộ Kiểm sát thể hiện trong việc xử lý đúng đắn các mối quan hệ đa chiều, đa dạng trong quá trình công tác; luôn có ý thức và thái độ đúng mực trong việc nhìn nhận, đánh giá bản thân, không ngừng nâng cao năng lực trình độ, không thỏa mãn với những gì mình đã có, đã đạt được, không tự đánh giá mình quá cao mà tỏ ra coi thường người khác, nhất là không được có thái độ quan liêu, cửa quyền, hách dịch. Có khiêm tốn mới đủ tỉnh táo để nhận thức chân lý một cách đúng đắn, khách quan, đồng thời mới có được sự ủng hộ của Nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí minh đã từng dạy: “Sông to, biển rộng thì bao nhiêu nước cũng chứa được, vì độ lượng nó rộng và sâu. Cái chén nhỏ, cái đĩa cạn, thì một chút nước cũng đầy tràn, vì độ lượng nó hẹp nhỏ. Người mà tự kiêu, tự mãn, cũng như cái chén, cái đĩa cạn”3. Cuộc đời của Người là một tấm gương sáng về đức tính khiêm tốn, như Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng viết: “Hồ Chí Minh cao mà không xa, mới mà không lạ; lớn mà không làm ra vĩ đại, soi sáng mà không choáng ngợp”. Người mới là tấm gương sáng cho các thế hệ tương lai học tập, noi theo.

Có thể nhận thấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn hết sức quan tâm đến nhiệm vụ đặc thù của từng đội ngũ cán bộ, từ đó Người nêu ra những tiêu chuẩn, những yêu cầu và đề cao những phẩm chất, đức tính cụ thể đối với những cán bộ ấy. Tư tưởng, lời dạy của Người đối với cán bộ Kiểm sát luôn tỏa sáng và có sức sống trường tồn để cho mỗi thế hệ cán bộ Kiểm sát học tập và rèn luyện.