Tăng cường kiểm sát trực tiếp, bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù

Trong các hoạt động tư pháp, việc thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù tác động trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân, là lĩnh vực dễ xảy ra vi phạm như việc bức cung, nhục hình; hoặc chế độ, tiêu chuẩn của người bị giam giữ, phạm nhân không được đảm bảo theo quy định. Vì vậy, đòi hỏi công tác kiểm sát giam giữ và thi hành án phạt tù của Viện kiểm sát phải được thực hiện thường xuyên, nghiêm túc, chặt chẽ, nhằm ngăn chặn, phòng ngừa vi phạm pháp luật, bảo đảm quyền con người, quyền công dân của người bị tạm giữ, tạm giam và phạm nhân. Xác định đây là mặt công tác hết sức quan trọng, góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được giao, Viện kiểm sát quân sự (VKSQS) Quân khu 5 áp dụng nhiều biện pháp hiệu quả, trong đó xác định kiểm sát trực tiếp cơ sở giam giữ là biện pháp chủ yếu, thường xuyên.

Đoàn kiểm sát trực tiếp công bố quyết định, thống nhất kế hoạch tiến hành cuộc kiểm sát trước Ban Giám thị Trại giam quân sự khu vực miền Trung.

1. Tình hình thực hiện công tác kiểm sát thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù

Hiện nay, có 06 cơ sở giam giữ thuộc thẩm quyền kiểm sát việc thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù của VKSQS Quân khu 5 và các VKSQS khu vực trong địa bàn, gồm: 01 Trại giam, 02 Trại tạm giam và 03 Nhà tạm giữ thuộc Cơ quan điều tra hình sự cấp khu vực. Khó khăn trong thực hiện việc kiểm sát là các cơ sở giam giữ này đóng tại các tỉnh khác nhau, rộng khắp trên địa bàn Quân khu 5 và xa trụ sở của Viện kiểm sát có thẩm quyền kiểm sát, cụ thể: Trại giam quân sự khu vực miền Trung tại tỉnh Quảng Ngãi, Trại tạm giam Quân khu 5 tại thành phố Đà Nẵng, Trại tạm giam Quân đoàn 3 tại tỉnh Gia Lai, Nhà tạm giữ thuộc Cơ quan điều tra hình sự Khu vực 2 tại tỉnh Bình Định, Nhà tạm giữ thuộc Cơ quan điều tra hình sự Khu vực 3 tại tỉnh Khánh Hòa, Nhà tạm giữ thuộc Cơ quan điều tra hình sự Khu vực 4 tại tỉnh Đắk Lắk. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, VKSQS Quân khu 5 hai cấp đã phân công đồng chí Phó Viện trưởng trực tiếp phụ trách, ở Viện cấp quân khu do Ban kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam, thi hành án và giải quyết khiếu tố (Ban 2) trực tiếp thực hiện, cấp khu vực phân công 01 Kiểm sát viên có kinh nghiệm đảm nhiệm. Bên cạnh việc phân công cán bộ, Kiểm sát viên thường xuyên nắm tình hình giam giữ, định kỳ hằng tuần hoặc khi phát sinh trường hợp giam giữ, phối hợp thường xuyên với cán bộ của cơ sở giam giữ bằng việc đến kiểm tra trực tiếp hoặc thông qua điện thoại. Việc thực hiện các cuộc kiểm sát trực tiếp tại cơ sở giam giữ là biện pháp hiệu quả để kiểm sát việc thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù, bảo đảm công tác này tuân thủ đúng quy định của pháp luật.

Thực hiện quy trình kiểm sát trực tiếp theo quý đối với các Nhà tạm giữ, Trại tạm giam; 06 tháng/cuộc đối với Trại giam hoặc đột xuất khi phát hiện có xảy ra vi phạm; trước khi thực hiện việc xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, tha tù trước thời hạn có điều kiện đều thành lập đoàn kiểm sát trực tiếp do lãnh đạo Viện làm trưởng đoàn với thành viên là cán bộ, Kiểm sát viên đảm nhiệm công tác này. Đối với kiểm sát trực tiếp theo định kỳ, sau khi xác định thời gian tiến hành, phân công thành viên tham gia đoàn kiểm sát, thông báo cho đối tượng kiểm sát là cơ sở giam giữ có liên quan để chủ động chuẩn bị hồ sơ, tài liệu, báo cáo theo yêu cầu.

Quá trình kiểm sát trực tiếp tại cơ sở giam giữ theo kế hoạch, bên cạnh kiểm sát toàn diện các nội dung, hoạt động liên quan đến công tác giam giữ, công tác quản lý, giáo dục người chấp hành án phạt tù, việc đảm bảo các chế độ đối với người bị tạm giữ, tạm giam và phạm nhân…, việc kiểm sát thường tập trung kỹ lưỡng, chặt chẽ đối với những lĩnh vực, nội dung dễ xảy ra vi phạm trong thực hiện giam giữ, như: Đảm bảo các chế độ về ăn, ở, mặc, chăm sóc y tế, văn hóa tinh thần, chế độ thăm thân, nhận quà, liên lạc bằng điện thoại cho thân nhân, việc gửi và sử dụng tiền lưu ký của người bị giam giữ; chế độ lao động và việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân. Đồng thời, đặc biệt chú trọng việc trực tiếp gặp hỏi người bị tạm giữ, tạm giam; gặp hỏi, đối thoại trực tiếp với phạm nhân về những vấn đề có liên quan đến việc thực hiện công tác giam giữ, việc bảo đảm các chế độ đối với người bị tạm giữ, tạm giam và phạm nhân. Từ đó, kịp thời giải thích, làm rõ những vấn đề còn băn khoăn liên quan đến công tác giam giữ, việc đảm bảo chế độ, tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật. Đồng thời, trao đổi với cán bộ của cơ sở giam giữ để làm rõ hoặc yêu cầu thực hiện đúng quy định những nội dung liên quan đến công tác giam giữ, việc quản lý, giáo dục người chấp hành án phạt tù. Ngoài ra, kiểm tra trực tiếp cơ sở vật chất, các vật dụng trong buồng giam giữ; việc phân loại, giam giữ người bị giam giữ vào các buồng giam, tránh xảy ra việc thông cung trong quá trình giải quyết vụ án; kiểm tra trực tiếp khu giam chung, khu giam riêng, buồng giam kỷ luật, nơi thăm gặp thân nhân, khu dạy nghề, nơi lao động của phạm nhân để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh sai sót, vi phạm.

Trên cơ sở xác định đúng trọng tâm, trọng điểm và phân công trách nhiệm cụ thể cho các thành viên đoàn kiểm sát trong quá trình thực hiện kiểm sát trực tiếp tại cơ sở giam giữ, trong 06 tháng đầu năm 2022, VKSQS Quân khu 5 và các VKSQS khu vực trong địa bàn đã thực hiện 11 cuộc kiểm sát trực tiếp theo định kỳ và 01 cuộc kiểm sát đột xuất tại các cơ sở giam giữ thuộc thẩm quyền, trong đó có 06 cuộc đối với Nhà tạm giữ, 04 cuộc đối với 02 Trại tạm giam, 01 cuộc đối với Trại giam và 01 cuộc kiểm sát đột xuất đối với Trại giam trước khi tổ chức xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đợt 30/4/2022. Qua kiểm sát trực tiếp, đã kịp thời phát hiện hạn chế, sai sót của cơ sở giam giữ trong việc thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù như: 01 trường hợp trả tự do cho người bị tạm giam không có căn cứ, 01 trường hợp cho phạm nhân liên lạc bằng điện thoại với thân nhân 02 lần/tháng, 01 trường hợp xử lý kỷ luật đối với phạm nhân vi phạm nội quy cơ sở giam giữ chưa chặt chẽ, 01 trường hợp giam riêng phạm nhân chưa đúng theo quy định, một số thiếu sót trong việc ghi chép sổ sách quản lý người bị giam giữ, phạm nhân… Từ đó, Viện kiểm sát đã yêu cầu cơ sở giam giữ dừng ngay việc vi phạm và kiên quyết thực hiện việc kiến nghị để yêu cầu khắc phục những hạn chế, vi phạm nghiêm trọng, kiểm điểm những cán bộ có liên quan; với những thiếu sót nhỏ trong việc ghi chép sổ sách thì trao đổi trực tiếp để cán bộ khắc phục và rút kinh nghiệm.

2. Một số kinh nghiệm trong kiểm sát thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù

Với những kết quả nêu trên, VKSQS Quân khu 5 rút ra một số kinh nghiệm trong công tác kiểm sát thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù như sau:

Thứ nhất, lãnh đạo Viện kiểm sát mà trực tiếp là đồng chí được phân công phụ trách công tác này phải thường xuyên quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn về nghiệp vụ cho cán bộ, Kiểm sát viên trong thực hiện nhiệm vụ. Từng cán bộ, Kiểm sát viên phải đầu tư nghiên cứu, nắm chắc quy định của pháp luật có liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ này, nhất là các quy định về quy trình và các văn bản hướng dẫn chuyên ngành cụ thể.

Thứ hai, làm tốt công tác phối hợp giữa cán bộ, Kiểm sát viên được phân công phụ trách công tác kiểm sát việc thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù với cán bộ của các cơ sở giam giữ, nhất là trợ lý giam giữ để kịp thời trao đổi thông tin, nắm bắt tình hình giam giữ, những vấn đề phát sinh trong thực hiện nhiệm vụ, để tham mưu cho lãnh đạo, chỉ huy hai cơ quan trong việc xử lý, giải quyết, bảo đảm chính xác, kịp thời, đúng quy định của pháp luật.

Thứ ba, khi thực hiện các cuộc kiểm sát trực tiếp, cần xây dựng kế hoạch cụ thể, phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng thành viên, đồng thời, phải xác định trọng tâm cần chú ý trong quá trình thực hiện cuộc kiểm sát để phát hiện, chấn chỉnh những hạn chế, vi phạm và kiên quyết thực hiện việc kháng nghị, kiến nghị đối với cơ sở giam giữ khi để xảy ra vi phạm nghiêm trọng trong việc thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án phạt tù./.