Truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các hành vi vi phạm về phòng, chống dịch bệnh Covid-19

Trong khi các cấp, các ngành từ trung ương đến địa phương và toàn thể nhân dân chung tay vào cuộc phòng chống dịch bệnh, thì đâu đó vẫn có các cá nhân cố tình đăng các thông tin sai sự thật với mục đích câu like, câu view, khai báo gian dối, trốn cách ly; đặc biệt có trường hợp khai báo gian dối làm lây nhiễm dịch bệnh ra cộng đồng, gây tâm lý hoang mang trong nhân dân, ảnh hưởng xấu đến công tác phòng chống dịch bệnh của nước ta. Các hành vi vi phạm liên quan đến dịch bệnh Covid -19 tùy từng tính chất, mức độ sẽ bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Bài viết này tôi, tập trung nghiên cứu về các hành vi vi phạm hình sự liên quan đến dịch Covid -19.

Truy cứu trách nhiệm hình sự về các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến dịch bệnh Covid -19 được quy định tại các Điều 155, 174, 188, 196, 240, 295, 288, 330, 360 và được Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn tại Công văn số 45/TANDTC-PC ngày 30/03/2020 các hành vi cụ thể như sau:

1. Hành vi lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 240 Bộ luật Hình sự:

“Người đã được thông báo mắc bệnh; người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch bệnh Covid-19 đã được thông báo cách ly thực hiện một trong các hành vi:

a) Trốn khỏi nơi cách ly;

b) Không tuân thủ quy định về cách ly;

c) Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly;

d) Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối”

Gây lây truyền dịch bệnh Covid-19 cho người khác tùy tính chất mức độ và hậu quả người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 200 triệu đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

2. Hành vi vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 295 Bộ luật Hình sự:

- Người chưa bị xác định mắc bệnh Covid-19 nhưng sống trong khu vực đã có quyết định cách ly, quyết định phong tỏa thực hiện một trong các hành vi sau đây:

a) Trốn khỏi khu vực bị cách ly, khu vực bị phong tỏa;

b) Không tuân thủ quy định cách ly;

c) Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly;

d) Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối “

- Chủ cơ sở kinh doanh, người quản lý cơ sở kinh doanh dịch vụ (như quán ba, vũ trường, karaoke, dịch vụ mát-xa, cơ sở thẩm mỹ…) thực hiện hoạt động kinh doanh khi đã có quyết định tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh để phòng, chống dịch bệnh Covid-19 của cơ quan, người có thẩm quyền.

Các hành vi trên phải gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng trở lên do phát sinh chi phí phòng, chống dịch bệnh. Người vi phạm tùy tính chất, mức độ có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

3. Hành vi đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông được quy định tại khoản 1 Điều 288 Bộ luật Hình sự:

Hành vi đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, thông tin xuyên tạc về tình hình dịch bệnh Covid-19, chỉ cần đáp ứng đủ điều khiện “gây dư luận xấu” mà không phải cần thõa mãn “làm giảm uy tín của Cơ quan, tổ chức, cá nhân” đã đủ điều khiện xử lý hình sự theo quy định tại khoản 1 Điều 288 BLHS. Người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

4. Hành vi làm nhục người khác theo quy định tại khoản 1 Điều 155 Bộ luật Hình sự:

Hành vi đưa trái phép thông tin cá nhân, bí mật đời tư xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của nhân viên y tế, người tham gia phòng, chống dịch bệnh Covid-19, người mắc bệnh, người nghi ngờ mắc bệnh Covid-19. Người vi phạm có thể bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

5. Hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại khoản 1 Điều 174 Bộ luật Hình sự:

Hành vi lợi dụng dịch bệnh Covid-19 đưa ra thông tin không đúng sự thật về công dụng của thuốc, vật tư y tế về phòng, chống dịch bệnh nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;

- Đã bị kết án về về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175 và 290 chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;

- Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;

- Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ.

Người vi phạm  có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

6. Hành vi buôn lậu theo quy định tại Điêu 188

Hành vi đã, đang hoặc nhằm đưa trái phép thuốc, vật tư y tế dùng vào việc phòng, chống dịch bệnh Covid-19 ra khỏi biên giới nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nhằm thu lợi bất chính trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây: 

- Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi quy định tại Điều này hoặc tại một trong các điều 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196 và 200 hoặc đã bị kết án về một trong các tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

Người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

7. Hành vi đầu cơ theo quy định tại Điều 196 Bộ luật Hình sự:

Hành vi lợi dụng sự khan hiếm hoặc tạo sự khan hiếm giả tạo trong tình hình dịch bệnh Covid-19 để mua vét hàng hóa đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố là mặt hàng bình ổn giá hoặc hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì bị xử lý về tội đầu cơ thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Hàng hóa trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng;

- Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.

Người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm

8. Hành vi chống người thi hành công vụ quy định tại Điều 330 Bộ luật Hình sự:

 Hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ trong phòng, chống dịch bệnh Covid-19. Người vi phạm có thể tùy tính chất, mức độ có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm

9. Hành vi thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng được quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự:

 Người có trách nhiệm trong phòng, chống dịch bệnh Covid-19 nhưng không triển khai hoặc triển khai không kịp thời, không đầy đủ các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định gây hậu quả nghiêm trọng.

Tình hình dịch bệnh Covid-19 đang ngày càng diễn biến phức tạp. Việc phòng chống dịch bệnh Covid-19 đã có sự chung tay vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn thể nhân dân. Ngày 30/3/2020 Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã ra lời kêu gọi gửi đồng bào, chiến sĩ cả nước và đồng bào ta ở nước ngoài trong đó khẳng định đoàn kết để chiến thắng dịch bệnh. Thực hiện lời kêu gọi đó toàn Đảng và toàn dân ta đã ra sức đồng lòng đã và đang kiểm soát tốt dịch bệnh. Xảy ra những hành vi vi phạm pháp luật trong phòng, chống dịch bệnh Covid-19 không chỉ đi ngược lại với mục đích chống dịch của nước ta mà còn thể hiện thái độ coi thường phát luật. Chính vì vậy cần phải trừng trị nghiêm những cá nhân, tổ chức vi phạm để răn đe, cảnh tỉnh chung những ai đang, đã và sẽ có ý định thực hiện hành vi vi phạm phải dừng lại.