Những vấn đề đặt ra đối với công tác kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới

1. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong việc kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính

Chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) được ghi nhận tại Điều 107 Hiến pháp năm 2013 và được quy định cụ thể tại Điều 2 Luật tổ chức VKSND năm 2014: “Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Theo đó, VKSND có trách nhiệm kiểm sát chặt chẽ, thường xuyên đối với Cơ quan điều tra, Tòa án, cơ quan Thi hành án và các cơ quan khác trong thực hiện hoạt động tư pháp. Phạm vi, nội dung, mục đích của chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND được quy định tại Điều 4 Luật tổ chức VKSND năm 2014: “Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động của VKSND để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự; trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; việc thi hành án, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp; các hoạt động tư pháp khác theo quy định của pháp luật”.

Công tác kiểm sát thi hành án dân sự (THADS), thi hành án hành chính (THAHC) là một trong các khâu công tác kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND được quy định tại điểm g khoản 2 Điều 6 Luật tổ chức VKSND năm 2014 và khoản 1 Điều 12 Luật THADS năm 2008, sửa đổi, bổ sung năm 2014 và 2022 (viết tắt là Luật THADS), Điều 315 Luật tố tụng hành chính năm 2015. Theo đó, VKSND có chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Tòa án, cơ quan THADS, Chấp hành viên, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc THADS, THAHC.

Khi kiểm sát THADS, VKSND thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định tại Điều 28 Luật tổ chức VKSND năm 2014 và khoản 2 Điều 12 Luật THADS, cụ thể:

Một là, yêu cầu Chấp hành viên, cơ quan THADS cùng cấp, cấp dưới ra quyết định về thi hành án, gửi các quyết định về thi hành án; thi hành đúng bản án, quyết định của Tòa án; tự kiểm tra việc thi hành án và thông báo kết quả kiểm tra cho VKSND; yêu cầu cơ quan, tổ chức và cá nhân cung cấp hồ sơ, tài liệu, vật chứng có liên quan đến việc thi hành án theo quy định của pháp luật.

Hai là, trực tiếp kiểm sát hoạt động THADS của cơ quan THADS cùng cấp và cấp dưới, Chấp hành viên, các cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan; ban hành kết luận kiểm sát khi kết thúc việc kiểm sát.

Ba là, kiến nghị xem xét hành vi, quyết định liên quan đến thi hành án có vi phạm pháp luật ít nghiêm trọng của Tòa án, cơ quan THADS cùng cấp hoặc cấp dưới, yêu cầu khắc phục vi phạm pháp luật và xử lý người vi phạm; kiến nghị cơ quan, tổ chức liên quan có sơ hở, thiếu sót trong hoạt động quản lý khắc phục nguyên nhân, điều kiện dẫn tới vi phạm pháp luật và áp dụng các biện pháp phòng ngừa.

Bốn là, kháng nghị hành vi, quyết định của Thủ trưởng, Chấp hành viên cơ quan THADS cùng cấp, cấp dưới có vi phạm pháp luật nghiêm trọng xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; yêu cầu đình chỉ việc thi hành, thu hồi, sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ quyết định có vi phạm pháp luật trong việc thi hành án, chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật.

Khi kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong THADS, THAHC, VKSND có nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định tại Điều 30 Luật tổ chức VKSND năm 2014 và Điều 159 Luật THADS, cụ thể: Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về THADS theo quy định của pháp luật. Viện kiểm sát nhân dân có quyền kiến nghị đối với cơ quan THADS cùng cấp và cấp dưới, cơ quan, tổ chức và cá nhân có trách nhiệm để đảm bảo việc giải quyết khiếu nại, tố cáo có căn cứ, đúng pháp luật.

Khi kiểm sát THAHC, VKSND thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định tại Điều 28 Luật tổ chức VKSND năm 2014 và Điều 315 Luật tố tụng hành chính năm 2015, cụ thể: “Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật của đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án (về vụ án hành chính), bảo đảm việc thi hành bản án, quyết định kịp thời, đầy đủ, đúng pháp luật. Viện kiểm sát nhân dân có quyền kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ THAHC và cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp của cơ quan, tổ chức phải chấp hành bản án, quyết định của Tòa án để có biện pháp tổ chức thi hành nghiêm chỉnh bản án, quyết định của Tòa án”.

2. Khái quát tình hình công tác kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính

Trong thời gian qua, VKSND các cấp đã triển khai thi hành nghiêm túc Luật tổ chức VKSND năm 2014, Luật THADS, Luật tố tụng hành chính năm 2015. Viện trưởng VKSND tối cao đã ban hành Chỉ thị số 07/CT-VKSTC ngày 23/11/2017 về “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính”, nội dung Chỉ thị đã chỉ rõ: Quán triệt và nâng cao nhận thức cho Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, công chức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác kiểm sát THADS, THAHC để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác, góp phần thực hiện tốt chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của ngành. Viện kiểm sát nhân dân các cấp chủ động phối hợp với cơ quan THADS trong việc xác minh, giải quyết những việc thi hành án tồn đọng kéo dài, khiếu kiện phức tạp; tích cực rà soát các bản án, quyết định của Tòa án tuyên không rõ, có sai sót, khó thi hành để kiến nghị với Tòa án giải thích bản án, hoặc xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; xây dựng quy chế phối hợp liên ngành trong lĩnh vực này. Đồng thời, Viện trưởng VKSND tối cao đã ban hành Quy chế công tác kiểm sát THADS, THAHC (kèm theo Quyết định số 810/QĐ-VKSTC ngày 20/12/2016) và các quy định, hướng dẫn về quy trình, kỹ năng của Kiểm sát viên khi thực hiện kiểm sát THADS, THAHC.

Công tác kiểm sát THADS về thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế cũng được lãnh đạo VKSND tối cao quan tâm chỉ đạo. Toàn ngành đã quán triệt thực hiện nghiêm Chỉ thị số 06/CT-VKSTC ngày 21/6/2020 của Viện trưởng VKSND tối cao về: “Tăng cường kiểm sát THADS về thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế”; Ban cán sự đảng VKSND tối cao kịp thời ban hành Kế hoạch số 05-KH/BCSĐ ngày 06/7/2021 để triển khai thực hiện Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 02/6/2021 của Ban Bí thư: “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế trong ngành Kiểm sát nhân dân”.

Trên cơ sở quy định của Luật tổ chức VKSND, Luật THADS và Luật tố tụng hành chính, VKSND các cấp đã thực hiện tốt chức năng kiểm sát theo quy định: Kiểm sát 100% các quyết định thi hành án; thực hiện trực tiếp xác minh về thi hành án đối với tối thiểu 03% việc thi hành án được phân loại chưa có điều kiện thi hành; kiểm sát việc tiêu hủy vật chứng; việc có áp dụng biện pháp cưỡng chế, kê biên tài sản thi hành án cũng được kiểm sát chặt chẽ... Việc trực tiếp kiểm sát THADS và phúc tra (trực tiếp kiểm sát việc thực hiện kết luận trực tiếp kiểm sát THADS) được VKSND các cấp thực hiện nghiêm túc, đúng pháp luật và đảm bảo các chỉ tiêu của ngành, của các đơn vị. Qua kiểm sát thường kỳ và đột xuất, Viện kiểm sát các cấp đã kịp thời thực hiện quyền kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu Chấp hành viên, cơ quan THADS và các tổ chức, cá nhân liên quan chấm dứt, khắc phục, phòng ngừa vi phạm và kiểm điểm những cá nhân để xảy ra vi phạm trong thực hiện nhiệm vụ. Các kháng nghị, kiến nghị của Viện kiểm sát cơ bản đều được các cơ quan THADS, TAND tiếp thu, khắc phục. Công tác kiểm sát THADS, THAHC của VKSND các cấp đã đạt những kết quả tích cực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, góp phần quan trọng trong việc đẩy nhanh tiến độ và nâng cao hiệu quả công tác THADS, THAHC, bảo đảm các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật được thi hành nghiêm chỉnh, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân.

3. Những vấn đề đặt ra đối với công tác kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới

Tiến trình cải cách tư pháp ở nước ta trong thời gian qua luôn song hành và gắn liền với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện. Cùng với đó, là yêu cầu về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, lấy thượng tôn pháp luật làm nguyên tắc nền tảng cho các hoạt động tổ chức, quản lý xã hội; bảo đảm các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành.

Một trong những yêu cầu cụ thể mà cải cách tư pháp hướng đến chính là khẳng định vị trí, vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác thi hành án nói chung và THADS, THAHC nói riêng - đây là giai đoạn cuối cùng, liên tục của quá trình tố tụng, nhằm hiện thực hóa các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật; thực thi công lý, bảo vệ tính nghiêm minh của pháp luật; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân; góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Để đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, yêu cầu hội nhập quốc tế, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định: “Xây dựng cơ chế bảo đảm mọi bản án của Tòa án có hiệu lực pháp luật phải được thi hành, các cơ quan hành chính vi phạm bị xử lý theo phán quyết của Tòa án phải nghiêm chỉnh chấp hành”. Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 xác định: “Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp phù hợp với mục tiêu, định hướng chiến lược cải cách tư pháp; xác định đúng, đủ quyền năng và trách nhiệm pháp lý cho từng cơ quan, chức danh tư pháp”.

Căn cứ kết quả tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW, Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX, Bộ Chính trị đã có Kết luận số 83-KL/TW và Kết luận số 84-KL/TW cùng ngày 29/7/2020, trong đó đã đề ra nhiều nhiệm vụ để nâng cao hiệu lực, hiệu quả nhằm xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam và cải cách tư pháp trong thời gian tới. Kết luận số 84-KL/TW đã chỉ rõ 04 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để khắc phục những hạn chế, yếu kém trong công tác cải cách tư pháp là: (1) Tiếp tục quán triệt, triển khai và tổ chức thực hiện các quan điểm, định hướng cải cách tư pháp nêu trong Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Kết luận số 92-KL/TW ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW; (2) Đổi mới, sắp xếp, kiện toàn tổ chức, bộ máy Tòa án nhân dân, VKSND, Cơ quan điều tra, cơ quan Thi hành án bảo đảm tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; (3) Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp, nhất là đội ngũ cán bộ Thẩm phán, Kiểm sát viên, Điều tra viên, Chấp hành viên phải thực sự liêm chính, công tâm, chuyên nghiệp, có bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, đủ phẩm chất, năng lực, uy tín đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; (4) Tăng cường và bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với cơ quan tư pháp và hoạt động tư pháp…

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã khẳng định: “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị”. Đại hội đã xác định yêu cầu “Nghiên cứu, ban hành Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045, trong đó có Chiến lược hoàn thiện pháp luật và cải cách tư pháp. Tiếp tục đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động và uy tín của Tòa án nhân dân, VKSND, Cơ quan điều tra, cơ quan Thi hành án và các cơ quan, tổ chức tham gia vào quá trình tố tụng tư pháp”.

Cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XIII, các chủ trương của Đảng, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 02/6/2021 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Đây là nội dung thể hiện rõ định hướng phân công, phối hợp, kiểm soát của các cấp, các ngành, nhất là trách nhiệm của các cơ quan tư pháp, tổ chức có liên quan trong công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế.

Thể chế hóa quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật về THADS, THAHC đã từng bước được hoàn thiện, xác định rõ hơn địa vị pháp lý của các chủ thể đối với việc thực hiện pháp luật về THADS, THAHC, đảm bảo hiệu lực thi hành của các bản án, quyết định của Tòa án, bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.

Tại Điều 2 Nghị quyết số 96/2019/QH14 ngày 27/11/2019 của Quốc hội đã nêu các chỉ tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đối với Chính phủ, các cơ quan chức năng về công tác THADS, cụ thể như sau: (1) Đối với Chính phủ: ...(c) Chỉ đạo Cơ quan điều tra, cơ quan Thi hành án, Cơ quan thanh tra phối hợp chặt chẽ với VKSND, TAND và Kiểm toán Nhà nước trong công tác phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng, nâng tỉ lệ thu hồi tiền, tài sản bị chiếm đoạt đạt tỉ lệ trên 60%; ... (đ) Chỉ đạo ra quyết định thi hành án đúng quy định của pháp luật 100% đối với các bản án, quyết định về dân sự đã có hiệu lực; bảo đảm việc phân loại án dân sự có điều kiện thi hành và chưa có điều kiện thi hành, ra quyết định về việc chưa có điều kiện thi hành chính xác, đúng pháp luật; kịp thời đăng tải thông tin về các trường hợp chưa có điều kiện thi hành trên trang thông tin điện tử về THADS; theo dõi, xác minh định kỳ các vụ việc chưa có điều kiện thi hành theo đúng quy định của pháp luật. Có giải pháp cụ thể tháo gỡ vướng mắc trong quá trình thực hiện Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng. Tăng cường các biện pháp, bảo đảm hiệu quả cưỡng chế thi hành án theo đúng quy định của pháp luật. Nâng tỉ lệ THADS xong trên tổng số án có điều kiện thi hành năm sau cao hơn năm trước.

..........

(6) Chính phủ, VKSND tối cao, TAND tối cao, Kiểm toán nhà nước: ... (d) Tăng cường tương trợ tư pháp, mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong việc thu hồi tài sản của Nhà nước bị thất thoát trong các vụ án về kinh tế, tham nhũng.

Trước những yêu cầu cấp thiết về hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp, yêu cầu đặt ra là VKSND các cấp phải bám sát chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao theo Nghị quyết số 96/2019/NQ14 của Quốc hội và Chỉ thị số 07/CT-VKSTC ngày 23/11/2017 của Viện trưởng VKSND tối cao, chủ động thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm sát THADS, THAHC. Bên cạnh đó, phải nắm vững được chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát trong việc kiểm sát THADS, THAHC là quyền năng được quy định trong Hiến pháp và được cụ thể hóa tại Luật tổ chức VKSND năm 2014, Luật THADS và các văn bản pháp luật khác có liên quan; thực hiện tốt chức năng kiểm sát THADS, THAHC nhằm phát hiện vi phạm và thực hiện quyền kháng nghị, kiến nghị, bảo đảm việc thi hành án đúng pháp luật, kịp thời, bảo vệ quyền con người, lợi ích của Nhà nước, các quyền và lợi ích chính đáng của tổ chức và cá nhân, góp phần quan trọng trong việc khẳng định và nâng cao vị thế của ngành Kiểm sát nhân dân trong hệ thống các cơ quan tư pháp. Viện kiểm sát nhân dân các địa phương tiếp tục tham mưu cho cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương và Ban Chỉ đạo thi hành án để chỉ đạo giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong công tác THADS, THAHC.

4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác kiểm sát THADS, THAHC, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong thời gian tới, VKSND các cấp cần tập trung thực hiện hiệu quả một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là, tăng cường công tác lãnh đạo, quản lý, chỉ đạo điều hành theo phương châm “Đoàn kết - đổi mới, Kỷ cương - trách nhiệm, Thực chất - hiệu quả”; Lãnh đạo VKSND các cấp tiếp tục quán triệt và nhận thức sâu sắc về vai trò của công tác kiểm sát THADS, THAHC; tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành gắn với trách nhiệm người đứng đầu. Đổi mới cơ cấu tổ chức bộ máy và công tác cán bộ của VKSND các cấp, tiến hành đồng bộ theo một lộ trình thích hợp và có trọng tâm, trọng điểm. Xác định rõ mục tiêu của công tác cán bộ là xây dựng đội ngũ công chức, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên “vững về chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, công tâm và bản lĩnh, kỷ cương và trách nhiệm”. Viện kiểm sát nhân dân các cấp bố trí đủ công chức, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên có năng lực, kinh nghiệm thực tế làm công tác kiểm sát THADS, THAHC đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới; có cơ chế để thu hút những người giỏi, người có năng lực, trình độ, khả năng, kinh nghiệm cho khâu công tác kiểm sát này. Đổi mới cơ chế quản lý công tác kiểm sát THADS, THAHC theo nguyên tắc tập trung thống nhất, chuyên khâu, chuyên sâu, phù hợp với vị trí trách nhiệm của mỗi cấp kiểm sát, gắn chỉ đạo thực tiễn với tổng kết chuyên đề nghiệp vụ ở từng đơn vị.

Hai là, quán triệt thực hiện nghiêm túc Kế hoạch số 05-KH/BCSĐ ngày 26/7/2021 của Ban cán sự đảng VKSND tối cao và Kế hoạch số 104/KH-BCSĐ ngày 09/9/2021 của VKSND tối cao về triển khai thực hiện Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 02/6/2021 của Ban Bí thư “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế”, Chỉ thị số 06/CT-VKSTC ngày 26/6/2020 của Viện trưởng VKSND tối cao về “Tăng cường kiểm sát THADS về thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế”. Đồng thời, nghiên cứu, thực hiện có hiệu quả các kỹ năng cơ bản tại Hướng dẫn số 26/HD-VKSTC ngày 07/6/2021 về “Một số kỹ năng của Kiểm sát viên khi kiểm sát THADS về thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế” để kiểm sát chặt chẽ các vụ thi hành án về thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; đặc biệt là các vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo để góp phần nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt cho Nhà nước.

Ba là, chủ động kiểm sát ngay từ đầu các vụ việc THADS, đặc biệt là những vụ việc cưỡng chế kê biên, thẩm định giá, bán đấu giá tài sản thi hành án; những vụ việc có khiếu kiện phức tạp, dư luận xã hội quan tâm để kịp thời phát hiện vi phạm, thực hiện quyền kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu khắc phục vi phạm, tránh tình trạng vi phạm chậm được phát hiện, làm kéo dài thời gian tổ chức thi hành án và khó khắc phục hậu quả. Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả các cuộc trực tiếp kiểm sát tại cơ quan THADS, chú trọng thực hiện trực tiếp kiểm sát đột xuất theo vụ việc về THADS; áp dụng tốt quy trình, kỹ năng trực tiếp kiểm sát và kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về THADS, THAHC và quy trình, kỹ năng kiểm sát hoạt động bán đấu giá tài sản thi hành án. Kiểm sát chặt chẽ việc phân loại án có điều kiện thi hành và án chưa có điều kiện thi hành, tăng cường việc trực tiếp xác minh điều kiện thi hành án... kịp thời phát hiện vi phạm để ban hành các kháng nghị, kiến nghị đảm bảo chất lượng, hiệu quả nhằm kịp thời chấn chỉnh, chấm dứt vi phạm, khắc phục hậu quả do vi phạm gây ra và giảm thiểu tình trạng khiếu kiện về THADS, THAHC, góp phần ổn định trật tự trị an tại địa phương; phấn đấu đạt và vượt chỉ tiêu công tác hằng năm của ngành đã đề ra.

Tư là, các VKSND địa phương cần tích cực, chủ động và chú trọng hơn nữa trong thực hiện kiểm sát THAHC. Đây là khâu trong công tác kiểm sát có ý nghĩa quan trọng, nhưng khó khăn trong thực hiện, vì người phải THAHC thường là Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các địa phương; hơn nữa, pháp luật về lĩnh vực này còn nhiều quy định chưa cụ thể, chưa có chế tài đủ mạnh để xử lý các trường hợp chậm thi hành án hoặc không chấp hành án. Tuy nhiên, đây là khâu công tác đang được Quốc hội quan tâm; Ủy ban Tư pháp đã yêu cầu ngành Kiểm sát tăng cường hơn nữa công tác kiểm sát THAHC, kịp thời kiến nghị đối với Chủ tịch Ủy ban nhân dân và Ủy ban nhân dân khắc phục vi phạm trong hoạt động THAHC; có báo cáo cụ thể về kết quả kiểm sát THAHC tại các kỳ họp Quốc hội...

Năm là, lãnh đạo VKSND các cấp và công chức, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên làm công tác kiểm sát THADS, THAHC cần chủ động “tự đào tạo” để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Viện kiểm sát nhân dân cấp trên tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, hướng dẫn nghiệp vụ, trả lời thỉnh thị, thông báo rút kinh nghiệm để công chức, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên nâng cao năng lực nghiệp vụ, áp dụng quy định pháp luật thống nhất. Tăng cường kiểm tra chuyên đề, kiểm tra đột xuất đối với công tác kiểm sát THADS, THAHC của VKSND địa phương nhằm nâng cao hiệu quả công tác này.

Trong quá trình chỉ đạo nghiệp vụ, cũng như trong quá trình kiểm sát THADS, THAHC, cần thực hiện tốt công tác phối hợp liên ngành; tranh thủ sự chỉ đạo, lãnh đạo, giám sát của cấp ủy, Ban Nội chính, Ban Pháp chế Hội đồng nhân dân và Ban Chỉ đạo THADS nhằm giải quyết việc THADS, THAHC có khó khăn, vướng mắc, giảm thiểu khiếu nại, tố cáo, đảm bảo ổn định an ninh, trật tự tại địa phương.

Sáu là, VKSND tối cao và Bộ Tư pháp nói chung, Vụ kiểm sát THADS và Tổng cục THADS nói riêng cần tiếp tục quan tâm thực hiện tốt công tác phối hợp liên ngành, cụ thể như sau:

Thứ nhất, phối hợp hướng dẫn, giải đáp các khó khăn, vướng mắc trong nhận thức và áp dụng pháp luật về THADS, THAHC; tập trung rà soát những vướng mắc trong các quy định của pháp luật về THADS, THAHC để kịp thời đề nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện.

Thứ hai, phối hợp chỉ đạo Viện kiểm sát và cơ quan THADS các cấp thực hiện nghiêm túc quy chế phối hợp liên ngành trong công tác THADS, THAHC. Cơ quan THADS các cấp khi nhận được các kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu của VKSND các cấp về công tác THADS, THAHC và giải quyết khiếu nại, tố cáo về THADS, THAHC nếu thấy có vấn đề chưa phù hợp, thiếu căn cứ thì kịp thời phản hồi, trao đổi để thống nhất, khi đã thống nhất rồi thì tổ chức thực hiện nghiêm túc, đầy đủ.

Thứ ba, phối hợp nghiên cứu, trao đổi để thống nhất quan điểm chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ THADS, nhất là những vụ án lớn, liên quan đến thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế do Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực và cấp ủy các cấp theo dõi, chỉ đạo. Phối hợp rà soát một số vụ việc THAHC có khó khăn, vướng mắc tại các địa phương mà người phải thi hành án là Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân để làm thí điểm, chỉ đạo giải quyết dứt điểm, nhằm nâng cao tỉ lệ THAHC trên toàn quốc.

Nguyễn Quang Dũng