Kỳ 3: Giải oan cho ông Huỳnh Văn Nén

Ông Huỳnh Văn Nén gặp người thân trước cổng Trại tạm giam Công an Bình Thuận vào ngày được cho tại ngoại 22/10/2015.

Tòa án nhân dân tối cao có đồng chí Đặng Quang Phương, Phó Chánh án TAND tối cao và lãnh đạo các đơn vị nghiệp vụ. Bộ Công an có đồng chí Thứ trưởng Lê Thế Tiệm, đồng chí Cao Ngọc Oánh, Tổng cục Cảnh sát. Viện kiểm sát nhân dân tối cao có đồng chí Viện trưởng Hà Mạnh Trí, tôi và lãnh đạo các Vụ 3 và Viện kiểm sát xét xử phúc thẩm tại Thành phố Hồ Chí Minh và các cơ quan tư pháp tỉnh Bình Thuận.

Mở đầu cuộc họp, đồng chí Trương Vĩnh Trọng nhìn mọi người cười rất vui:

Hôm nay họp lãnh đạo liên ngành tư pháp Trung ương và tỉnh Bình Thuận đề bàn giải quyết vụ án rất phức tạp, kéo dài và được dư luận rất quan tâm. Đề nghị các đồng chí với tinh thần trách nhiệm cao nhất, đưa ra những ý kiến để góp phần giải quyết vụ án vườn điều tại tỉnh Bình Thuận. Bây giờ mời đại diện Tòa án nhân dân tối cao phát biểu! Khi đồng chí Trương Vĩnh Trọng phát biểu đến đây thì đồng chí Việt, Thẩm phán, Chủ tọa phiên tòa phúc thẩm phát biểu:

Thưa các đồng chí lãnh đạo. Tại phiên tòa phúc thẩm lần thứ nhất, Hội đồng xét xử đã tuyên hủy án sơ thẩm để điều tra lại theo chín vấn đề. Nhưng qua nghiên cứu hồ sơ thấy việc điều tra chưa đáp ứng yêu cầu. Tiếp đó, đồng chí Trạc, Viện trưởng Viện kiểm sát xét xử phúc thẩm bổ sung, cho rằng, qua điều tra xác minh (tăng cứu) thì có cở sở tuyên các bị cáo là có tội. Tiếp đến là ba cơ quan tư pháp Bình Thuận phát biểu, trả lời những vấn đề mà Tòa phúc thẩm yêu cầu điều tra bổ sung. Theo đó, đã có đầy đủ căn cứ buộc tội như sơ thẩm đã tuyên. Sau đó lãnh đạo Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao, Uỷ ban Tư pháp Quốc hội phát biểu. Những ý kiến của các ngành cũng còn ý kiến khác nhau nhưng đều có điểm chung là nhiều vấn đề cần tiếp tục củng cố. Đến đây tôi thấy nét mặt đồng chí Trương Vĩnh Trong không vui như lúc đầu hội nghị. Đồng chí Trương Vĩnh Trọng nhìn về phía tôi. Tuy chuẩn bị bài phát biểu cẩn thận nhưng đến đây tôi thấy nhiều ý kiến khác nhau nên cũng hơi lo. Đồng chi Trương Vĩnh Trọng lại nhìn tôi rồi nói:

Đồng chí Dương Thanh Biểu, lâu nay được Viện trưởng Hà Mạnh Trí giao nhiệm vụ chỉ đạo việc xét xử, tiến hành tăng cứu theo yêu cầu của Tòa phúc thẩm. Bây giờ chúng ta nghe đồng chí Dương Thanh Biểu phát biểu. Nghe đồng chí Trương Vĩnh Trọng giới thiệu vây, tôi chợt nghĩ, nhân đây mình phải nhận khiếm khuyết của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong thời gian qua. Nghĩ đến đây tôi đứng lên, nhìn đồng chí Trương Vĩnh Trọng và các thành viên:

Kính thưa đồng chí Trương Vĩnh Trọng, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Nội chính Trung ương; thưa các đồng chí đại biểu. Tôi tán thành với một số ý kiến của các đại biểu về nhận định: Vụ án xảy ra đã lâu, các cơ quan tư pháp tỉnh Bình Thuận vừa qua cũng đã có nhiều cố gắng trong việc điều tra theo chín vấn đề mà Tòa phúc thẩm yêu cầu. Vì vụ án xẩy ra lâu nên có những việc không thể khắc phục được như hiện trường, con dao gây án, bức thư tình… Còn người viết thư hộ bà Mỹ thì đã xác định được. Viện kiểm sát xét xử phúc thẩm và Tòa phúc thẩm tại Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã có nhiều cố gắng trong việc thu thập chứng cứ và tiến hành xét xử phúc thẩm lần thứ nhất và đang chuẩn bị xét xử phúc thẩm lần hai. Tuy nhiên vụ án đến đây vẫn còn nhiều vướng mắc về thu thập và đánh giá chứng cứ. Tôi được giao nhiệm vụ chỉ đạo việc nghiên cứu hồ sơ, xác minh, thu thập thêm chứng cứ theo quyết định của Tòa phúc thẩm… Nhưng, hôm nay cũng xin nhận thiếu sót với các đồng chí vì hiện nay hồ sơ vụ án chưa đáp ứng được yêu cầu chống oan, chống lọt, làm cho dư luận bức xúc, không đồng tình với kết quả giải quyết vụ án. Để giải quyết dứt điểm vụ án này, tôi xin đề xuất mấy ý kiến sau đây! Tôi dừng lại đưa mắt nhìn đồng chí Trương Vĩnh Trọng và đồng chí Viện trưởng Hà Mạnh Trí gật đầu, làm tôi phấn chấn, tự tin hơn:

Thứ nhất. Đến nay, trong chín vấn đề mà Tòa phúc thẩm yêu cầu điều tra làm rõ thì có nhiều vấn đề vẫn chưa làm được. Hiện nay ba bị cáo Nén, Lâm, Vân lúc nhận tội, lúc phản cung. Trong lúc đó chứng cứ vật chất trong hồ sơ không có gì. Lời nhận tội của các bị cáo cũng mâu thuẫn với nhau. Ví dụ, giữa đêm hôm mà sao Nén và Lâm thấy được chị Mỹ đeo nhẫn, đồng hồ? Bức thư thì mỗi người khai một khác. Con dao phay theo Nén khai là hung khí chém bà Mỹ nhưng không phù hợp với vết thương, tang vật thì để mất… Công tác điều tra còn nhiều vi phạm tố tụng. Đấy là chưa đề cập hai mươi tư nội dung mà Luật sư nêu ra. Như vậy, từ nay đến lúc xét xử phúc thẩm lần hai, các đơn vị phải nỗ lực củng cố tài liệu hồ sơ như các đại biểu nêu.
Thứ hai. Với các tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ vụ án, bản thân tôi thấy chưa thể yên tâm khi đề nghị Tòa tuyên các bị cáo có tội. Cho nên, phải căn cứ việc điều tra, thẩm vấn, tranh luận tại phiên tòa để Hội đồng xét xử quyết định. Phương án thứ nhất, nếu tại phiên tòa mà giải quyết được những vướng mắc như các đại biểu đã cho ý kiến thì tuyên các bị cáo có tội. Nhưng kết tội là phải bảo đảm chính xác, đúng người, đúng tội. Người bị tuyên án cũng như Luật sư, báo chi đồng tình, tức là bản án phải thật sự tâm khục khẩu phục.

Phương án thứ hai. Nếu tại phiên tòa phúc thẩm, qua tranh luận mà vẫn chưa đủ căn cứ buộc tội thì phải tuyên hủy án điều tra lại từ đầu. Trong trường hợp này tôi đề nghị, không giao hồ sơ cho địa phương, nói đến đây, tôi ngước nhìn mọi người rất chú ý nghe tôi phát biểu. Có người lắc đầu. Đồng chí Trương Vĩnh Trọng gật đầu. Làm tôi tự tin hơn - mà giao hồ sơ cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Bộ Công an điều tra lại từ đầu. Như vậy, hy vọng vụ án mới có điều kiện giải quyết chính xác và dứt điểm được.

Thứ ba. Hiện nay có rất nhiều tờ báo đưa tin về vụ án này. Nhất là sau khi xử phúc thẩm và xét xử sơ thẩm lần hai. Trong đó có nhiều báo đưa tin trái chiều nhau, làm cho dư luận nhân dân rất phân tâm về vụ án. Thậm chí có nhiều tờ báo kiến nghị xử lý hình sự người tiến hành tố tụng ở địa phương. Vì vậy, tôi đề nghị nên tổ chức họp báo để định hướng dư luận, bảo đảm công tác báo chí phải góp phần cùng các cơ quan tư pháp giải quyết tốt vụ án này! Tôi phát biểu đến đây thấy đồng chí Trương Vĩnh Trọng và đồng chí Hà Mạnh Trí gật đầu, nên yên tâm. Tiếp đó đồng chí Hà Mạnh Trí lên tiếng:

Kính thưa các đồng chí. Ý kiến đồng chí Dương Thanh Biểu vừa rồi chúng tôi cũng đã bàn nên không nhắc lại. Tại hội nghị hôm nay tôi đề nghị:
Thứ nhất. Kiểm sát viên và Thẩm phán phải chuẩn bị nội dung thẩm vấn tại phiên tòa thật kỹ. Trong đó chú ý chín nội dung mà Tòa phúc thẩm đặt ra và hai mươi hai nội dung Luật sư yêu cầu làm rõ. Cho nên các nhân chứng phải có mặt đầy đủ tại phiên tòa, như bà Yến, người viết thư cho bà Mỹ, bà Lan viết thư cho bà Lâm…

Thứ hai. Trong trường hợp tại phiên tòa phúc thẩm vẫn không làm rõ những nội dung như hội nghị đặt ra thì phải hủy án và được giải quyết ở cấp cao hơn (Trung ương). Tổ chức họp báo như đồng chí Biểu đề nghị là cần thiết để định hướng dư luận. Nghe đồng chí Viện trưởng Hà Mạnh Trí thống nhất với một số nội dung mình đã phát biểu, tôi cảm thấy phấn khởi. Cuối cùng đồng chí Trương Vĩnh Trọng kết luận:

Chúng ta vừa nghe các đồng chí đại diện cho các ngành tư pháp Trung ương và địa phương phát biểu rất có trách nhiệm. Trước hết phải khẳng định các cơ quan tư pháp tình Bình Thuận cũng như Viện kiểm sát xét xử phúc thẩm, Tòa phúc thẩm trong thời gian qua đã có nhiều cố gắng trong việc giải quyết vụ án này. Nhưng, đây là vụ án quá phức tạp, nghiêm trọng, kéo dài hơn mười ba năm chưa dứt điểm. Hôm nay có nhiều ý kiến cho rằng, lời khai nhận tội bất nhất, hung khí thì không thu được trong lúc đó vết thương lại khác với hung khí mà bị cáo khai ra. Cho nên nếu bây giờ đưa ra xét xử mà tuyên các bị cáo có tội như một số ý kiến nêu là chưa thật sự tâm phục, khẩu phục. Vì vậy, tôi nhất trí ý kiến nêu ra là các Kiểm sát viên và Thẩm phán xét xử phúc thẩm tiếp tục nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, hệ thống và thuộc các chứng cứ của vụ án. Đồng thời phải có biện pháp bảo đảm các nhân chứng có mặt tại phiên tòa. Vật chứng không thu được thì nhân chứng là vô cùng quan trọng. Phát biểu đến đây, đồng chí Trương Vĩnh Trọng dừng nói, đưa mắt nhìn anh em. Đoạn ông tiếp tục:

Các Kiểm sát viên và Thẩm phán tiếp tục chuẩn bị để xét xử phúc thẩm với tinh thần trách nhiệm cao nhất. Căn cứ kết quả tranh luận công khai, dân chủ tại phiên tòa, nếu có đủ chứng cứ kết tội thì tuyên các bị cáo phạm tội nhưng phải tâm phục, khẩu phục, không được kết tội gượng ép. Nếu kết quả tranh luận tại phiên tòa mà chưa đủ căn cứ buộc tội thì phải hủy án để điều tra lại. Tôi nhất trí với ý kiến của Viện kiểm sát nhân dân tối cao là, trong trường hợp hủy án thì các cơ quan tư pháp Trung ương đảm nhận việc điều tra lại theo thủ tục chung! Khi đồng chí Trương Vĩnh Trọng phát biểu đến đây, tôi thấy đồng chí Lê Thế Tiệm, Thứ trưởng Bộ Công an và các đại biểu trong hội trường đều gật đầu, tôi rất phấn khởi. Đồng chí Trương Vĩnh Trọng quay về phía tôi, khiến tôi giật mình:

Tôi đồng ý phải tổ chức họp báo để định hướng dư luận. Việc tổ chức họp báo do Ban Nội chính và Ban Tư tưởng Trung ương chủ trì. Đồng chí Dương Thanh Biểu chuẩn bị báo cáo và giải trình các ý kiến của phóng viên. Việc tổ chức rút kinh nghiệm giải quyết vụ án này phải được tiến hành sau khi vụ án được giải quyết dứt điểm!

Hội nghị kết thúc để lại trong tôi nhiều cảm xúc khó tả. Như vậy, những đề xuất của mình với Viện trưởng Hà Mạnh Trí đã được hội nghị nhất trí. Tôi phấn khởi, tự tin là sắp tới vụ án sẽ được giải quyết dứt điểm theo kết luận của đồng chí Trương Vĩnh Trọng.

Ít ngày sau đó, Ban Nội chính Trung ương có thông báo về kết quả giữa Ban Nội chính Trung ương với các cơ quan tư pháp Trung ương và tỉnh Bình Thuận. Ngày 08 tháng 3 năm 2005, Ban Tư tưởng đã chủ trì cuộc họp báo với các cơ quan báo chí. Hôm đó tôi được phân công trình bày báo cáo về nội dung vụ án; những vấn đề mà báo chí quan tâm. Phương hướng sắp tới; đồng thời tôi cũng nêu những kết luận của đồng chí Trương Vĩnh Trọng tại hội nghị với các cơ quan tư pháp Trung ương. Nhân đây tôi cũng kiến nghị, các cơ quan báo chí có quyền đưa tin về quá trình xét xử vụ án. Vì đây là vụ án phức tạp, xảy ra đã lâu nên đề nghị các báo đưa tin trung thực theo kết luận của các cơ quan tư pháp.... Ngày 11 tháng 3 năm 2005, Tòa phúc thẩm mở phiên tòa xét xử phúc thẩm lần hai. Tại bản án số 302/HSPT đã tuyên hủy án sơ thẩm, giao hồ sơ cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Bộ Công an (Tổng cục Cảnh sát) điều tra từ đầu, Viện kiểm sát nhân dân tối cao kiểm sát chặt chẽ quá trình điều tra theo kiến nghị của bản án phúc thẩm số 302/HSPT.

Vào đầu giờ buổi sáng cuối năm 2005, trời rất lạnh. Gió mùa Đông Bắc rít lên từng cơn nghe ràn rạt ngoài cửa sổ. Tôi đang cố quàng chặt hơn chiếc khăn cho đỡ lạnh. Chợt có chuông điện thoại. Tôi nhắc máy thì phía bên kia giọng quen thuộc:

Báo cáo anh, bây giờ em xuống báo cáo anh vụ vườn điều được không à? Tôi chợt nghĩ, mấy hôm nay, có giao cho đồng chí Hạo tham gia cuộc họp liên ngành về giải quyết vụ án vườn điều. Chắc có vấn đề gì trục trặc chăng? Tôi trả lời:

Xuống ngay nhé. Tôi đang mong đây! Cánh cửa phòng mở, tôi rất vui khi đồng chí Hạo Phó Vụ trưởng Vụ 3 vào và ôm tập hồ sơ. Tôi đi đến bàn nước, chỉ tay về phía ghế mời Hạo:

Rét quá. Làm chén trà cho ấm nhé! Tôi nói thì đồng chí Hạo rất nhanh cho trà vào ấm và chế nước sôi. Hương trà tỏa thơm ngát căn phòng. Vừa rót nước, đồng chí Hạo vừa nói:

Báo cáo anh, chiều qua, được sự phân công của anh, tôi có tham gia cuộc họp liên ngành bàn về giải quyết vụ án. Sau khi các chuyên viên tham gia nội dung báo cáo vụ án vườn điều, Bộ Công an đã chỉnh sửa và hôm nay xin ý kiến anh. Sau đó gủi lại cho bên đó để ban hành chính thức!. Tôi vui vẻ nhìn đồng chí Hạo:

Đồng chí cho biết nội dung cuộc họp thế nào? Nhấp ngụm nước, lấy tập báo cáo ra, đồng chí Hạo nhìn tôi, rồi đọc:

Ngày 20 tháng 12 năm 2005, Cơ quan điều tra Bộ Công an có dự thảo báo cáo về xử lý vụ án vườn điều. Báo cáo nêu rõ, sau quá trình điều tra theo yêu cầu của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao thấy:

Thứ nhất. Lời khai nhận tội của các bị can trước sau không thống nhất, mâu thuẫn với nhau và nhiều điểm mâu thuẫn với hiện trường, với dấu vết, thương tích trên tử thi; mâu thuẫn với diễn biến hành động của các bị can khác… Các bị can lúc nhận, lúc không và đến nay hoàn toàn phản cung.
Thứ hai. Vật chứng duy nhất dùng làm chứng cứ buộc tội đối với các bị cáo là mảnh sắt gỉ mà Cơ quan điều tra thu được. Kết quả giám định là mảnh sắt trên không phải là con dao phay như bị can khai nhận.

Thứ ba. Các nhân chứng trong vụ án đều là gián tiếp (có một số người là đặc tình của Cơ quan điều tra), do sự việc xẩy ra đã lâu nên sự nhận biết và khai báo của họ không chuẩn xác, thiếu khách quan, giá trị và tính xác thực của chứng cứ thấp.

Thứ tư. Với những tài liệu, chứng cứ đã thu thập được, không đủ căn cứ kết luận bà Nguyễn Thị Lâm cùng các bị can khác phạm tội giết người, cướp tài sản; các ngành nhất trí cao là tạm đình chỉ điều tra vụ án giết người tại vườn điều nhà ông Hai Hoàng, xã Tân Minh, huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận. Giao Công an tỉnh Bình Thuận thụ lý thuộc thẩm quyền. Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an đình chỉ điều tra đối với các bị can đã khởi tố. Viện kiểm sát nhân dân tối cao quyết định trả tự do cho bà Lâm và những người khác có liên quan vì không thực hiện hành vi phạm tội.

Thứ năm. Các cơ quan tố tụng tỉnh Bình Thuận phối hợp giải quyết hậu quả của vụ án, khẩn trương xem xét việc bồi thường cho những người bị khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử oan theo Nghị quyết 388 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Từng ngành tổ chức kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán về những sai sót, vi phạm trong quá trình tiến hành tố tụng!...

Đồng chí Hạo đọc xong, chuyển cho tôi báo cáo. Tôi xem qua. Tự nhiên con tim tôi rạo rực một niềm vui. Tôi gật đầu nhìn đồng chí Hạo:

Với năm vấn đề như vậy là được. Đồng chí thông báo cho đơn vị bạn khẩn trương ban hành nhé. Lúc này giải quyết càng nhanh thì những ngày tù oan của công dân được rút lại. Tôi đứng dậy, cảm động nói:

Cảm ơn các đồng chí. Phấn khởi quá. Như vậy những ý kiến tham mưu của anh em mình là chính xác. Sau hơn bảy năm, gần chục người trong một gia đình bị khởi tố, bắt giam, truy tố và xét xử oan đã được trả tự do. Như vậy, vấn đề quan trọng nhất của vụ án này là những người bị hàm oan, bị đau đớn đến tột cùng về thể chất và tinh thần đã được giải quyết. Có lẽ cuộc đời người chiến sĩ đánh án không gì vui hơn khi sự thật và chân lý của vụ án được xác định và nỗi oan của người dân được giải quyết một cách thấu tình, đạt lý. Tôi ngồi xuống nhìn đồng chí Hạo. Đồng chí Hạo nhoẻn cười nhìn tôi:

Có kết quả như hôm nay cũng nhờ sự sâu sát, đi đến cùng tìm ra lẽ phải của lãnh đạo Viện. Tôi rót nước mời đồng chí Hạo:

Hiện nay bắt đầu giai đoạn xem xét xin lỗi và bồi thường oan sai cho người bị oan. Các đồng chí Vụ 3 theo dõi, đôn đốc giải quyết càng nhanh càng tốt và chú ý đôn đốc các đơn vị có trách nhiệm, tiếp tục xác minh phát hiện thủ phạm của vụ án này nhé!.

Ngoài trời, gió mùa Đông Bắc vẫn rít lên từng cơn. Trong phòng hai người lính vẫn ấm áp câu chuyện đánh án mãi không dứt…