Tổ chức Cơ quan Cảnh sát điều tra theo 2 cấp như hiện nay là phù hợp 

UBTVQH cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Tổ chức Cơ quan Cảnh sát điều tra theo 2 cấp như hiện nay là phù hợp

Trình bày báo cáo “Giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự”, Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, thực hiện Chương trình kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, ngày 20/5/2025 và ngày 27/5/2025, Quốc hội đã thảo luận tại Tổ và tại Hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS); đã có 50 lượt ý kiến của đại biểu Quốc hội thảo luận tại các Tổ và 06 ý kiến của đại biểu Quốc hội thảo luận tại Hội trường, 03 đại biểu gửi ý kiến bằng văn bản. Dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý có 02 Điều, tăng 6 khoản của Điều 1 so với dự thảo Luật mà VKSND tối cao trình Quốc hội.

Liên quan đến vấn đề sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến sắp xếp, tinh gọn bộ máy Cơ quan điều tra; các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (Bộ đội biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, Kiểm lâm, Kiểm ngư), có một số ý kiến tán thành với việc điều chỉnh mô hình Cơ quan điều tra Công an từ 03 cấp xuống 02 cấp là Cơ quan điều tra cấp bộ và Cơ quan điều tra cấp tỉnh, không có Cơ quan điều tra cấp huyện; có ý kiến đề nghị thay chức danh “Chỉ huy trưởng, Phó Chỉ huy trưởng Bộ đội biên phòng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” thành “Chỉ huy trưởng, Phó Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng” tại các điều 35, 110 BLTTHS để phù hợp với chủ trương của cấp có thẩm quyền về việc giải thể Bộ Chỉ huy Bộ đội biên phòng cấp tỉnh, thành lập “Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng”, đơn vị tương đương cấp Sư đoàn, trực thuộc Bộ chỉ huy quân sự cấp tỉnh.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu, VKSND tối cao đã thay thế cụm từ “Chỉ huy trưởng, Phó Chỉ huy trưởng Bộ đội biên phòng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” thành “Chỉ huy trưởng, Phó Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng” tại Điều 35 và thay thế cụm từ “Chỉ huy trưởng Bộ đội biên phòng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” thành “Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng” tại Điều 110 để bảo đảm phù hợp với cơ cấu, tổ chức mới của lực lượng Bộ đội biên phòng.

Với một số ý kiến đề nghị tổ chức Cơ quan điều tra ở địa phương theo mô hình 02 cấp (cấp tỉnh và cấp khu vực) để bảo đảm tính hiệu quả, đồng bộ với mô hình của Tòa án và Viện kiểm sát. VKSND tối cao cho rằng, hiện nay, việc tổ chức Cơ quan Cảnh sát điều tra gồm 02 cấp (Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an và Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh) là phù hợp với chủ trương của cơ quan có thẩm quyền. Việc tổ chức Cơ quan Cảnh sát điều tra theo 02 cấp đã được Bộ Công an triển khai thực hiện từ ngày 01/3/2025. Do đó, quy định như dự thảo Luật là phù hợp với chủ trương của Đảng và thực tiễn tổ chức Cơ quan điều tra của Công an nhân dân.

Viện trưởng VKSND tối cao cho hay, có ý kiến đề nghị làm rõ chủ thể và cơ chế phân công nhiệm vụ cho Trưởng Công an, Phó Trưởng Công an cấp xã. Tiếp thu ý kiến đại biểu, VKSND tối cao đã bổ sung và quy định rõ Điều tra viên là Trưởng Công an cấp xã hoặc Phó Trưởng Công an cấp xã phải là Điều tra viên Trung cấp trở lên, được Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh phân công. Đồng thời, giao Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Viện trưởng VKSND tối cao quy định chi tiết nội dung này.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến.

Về một số ý kiến đề nghị rà soát lại thẩm quyền của Điều tra viên trong dự thảo luật, VKSND tối cao có ý kiến như sau: Dự thảo luật đã quy định rõ Điều tra viên là Trưởng Công an cấp xã hoặc Phó Trưởng Công an cấp xã khi điều tra án về tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng trên địa bàn xã phải là Điều tra viên trung cấp, Điều tra viên cao cấp của Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh, được Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh phân công, ủy quyền thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Điều tra viên của Công an cấp tỉnh.

Về việc đề nghị bổ sung việc bắt khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ, VKSND tối cao cho rằng, việc bắt khẩn cấp theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền nước ngoài trước khi có yêu cầu dẫn độ chính thức đã được nêu tại một số Điều ước quốc tế, Hiệp định song phương, đa phương về dẫn độ mà Việt Nam tham gia, ký kết. Biện pháp này không phải là biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự mà là biện pháp hợp tác trong đấu tranh phòng, chống tội phạm giữa các quốc gia. Việc bắt khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ chính thức có thể được thực hiện trên cơ sở áp dụng trực tiếp điều ước quốc tế đã được ký kết giữa các quốc gia hoặc theo nguyên tắc có đi có lại. Tiếp thu ý kiến của Đại biểu, dự thảo Luật bổ sung một điều (Điều 506a) quy định có tính nguyên tắc về biện pháp bắt khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ của cơ quan có thẩm quyền nước ngoài. Các nội dung cụ thể về việc áp dụng biện pháp này sẽ được quy định trong pháp luật về dẫn độ để bảo đảm phù hợp với phạm vi điều chỉnh.

Liên quan đến khoản 16 Điều 1 dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Điều 195 của BLTTHS, có ý kiến đề nghị nghiên cứu, giải trình làm rõ đối với trường hợp khẩn cấp cần phải khám xét vào ban đêm thì giải quyết như thế nào? VKSND tối cao cho rằng, quy định “Không được bắt đầu việc khám xét chỗ ở vào ban đêm, trừ trường hợp khẩn cấp nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản” là quy định hiện hành của BLTTHS năm 2015, “trường hợp khẩn cấp” cũng là cách BLTTHS năm 2015 quy định đối với các trường hợp có tính chất đặc biệt (như để ngăn chặn tội phạm tiêu hủy dấu vết, vật chứng, tẩu tán tài sản hoặc các trường hợp khác…), quy định này bảo đảm tính chủ động cho các cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện nếu có căn cứ.

Cần làm rõ về thẩm quyền giải quyết tranh chấp với việc giải quyết tố giác của Trưởng Công an, Phó Trưởng Công an cấp xã

Trình bày ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội (UBPLTP) Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực UBPLTP cơ bản tán thành với các nội dung Cơ quan chủ trì soạn thảo đã nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Luật, cụ thể là: Về nhiệm vụ, quyền hạn của Điều tra viên là Trưởng Công an hoặc Phó Trưởng Công an cấp xã được phân công tiến hành hoạt động khởi tố, điều tra vụ án về tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn cấp xã; về sửa đổi, bổ sung một số quy định của BLTTHS để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số; về thẩm quyền xét xử của Tòa án; về thủ tục điều tra, truy tố trong trường hợp vắng mặt bị can; thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành; về bắt khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ.

Theo đó, về nhiệm vụ, quyền hạn của “Thẩm phán giữ chức vụ là Chánh tòa, Phó Chánh tòa Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao”, Thường trực UBPLTP nhận thấy với sự thay đổi mô hình tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC), việc giao thêm cho Chánh tòa, Phó Chánh tòa Tòa Phúc thẩm TANDTC thực hiện thẩm quyền bắt tạm giam là phù hợp với thực tiễn, đảm bảo cho Tòa Phúc thẩm trong giai đoạn trước khi mở phiên tòa có thể kịp thời ra lệnh tạm giam mà không phải xin lệnh tạm giam của Chánh án, Phó Chánh án TANDTC. Đồng thời, Điều 34 của BLTTHS hiện hành đã quy định người tiến hành tố tụng là những người đứng đầu, cấp phó người đứng đầu các cơ quan tiến hành tố tụng (Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án) và các chức danh tư pháp (Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên). Do đó, để bảo đảm chặt chẽ và phù hợp với quy định tại Điều 34 của BLTTHS, Thường trực UBPLTP tán thành với việc bổ sung thẩm quyền áp dụng biện pháp tạm giam cho “Thẩm phán giữ chức vụ là Chánh tòa, Phó Chánh tòa Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao” và giải trình của Cơ quan chủ trì soạn thảo về việc cần giữ cụm từ “Thẩm phán giữ chức vụ”.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng.

Đối với đề nghị bổ sung các thẩm quyền khác cho Chánh tòa, Phó Chánh tòa Tòa Phúc thẩm TANDTC, Thường trực UBPLTP cho rằng, Tòa Phúc thẩm TANDTC là một cơ cấu tổ chức nằm trong TANDTC, không phải là một cấp xét xử độc lập, do đó Chánh tòa, Phó Chánh tòa Tòa Phúc thẩm không thể có đầy đủ các thẩm quyền độc lập như Chánh án, Phó Chánh án TANDTC (mô hình Tòa Phúc thẩm TANDTC không phải độc lập như mô hình TAND cấp cao). Về nguyên tắc, Chánh án, Phó Chánh án TANDTC có nhiệm vụ, quyền hạn và phải chịu trách nhiệm đối với hoạt động của Tòa Phúc thẩm TANDTC.

Tuy nhiên, Tòa phúc thẩm TANDTC là một cơ cấu của TANDTC được tổ chức đặc thù (dự kiến tổ chức tại Hà Nội, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh). BLTTHS năm 2015 đã có quy định “Chánh án, Phó Chánh án không được ủy quyền cho Thẩm phán thực hiện nhiệm vụ của mình”. Do đó, nhiều ý kiến Thường trực UBPLTP đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc bổ sung thêm một số thẩm quyền cụ thể cho Chánh tòa, Phó Chánh tòa Tòa Phúc thẩm TANDTC (như quyền phân công, thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án); hoặc bổ sung quy định cho phép Chánh án TANDTC được ủy quyền cho Chánh tòa Tòa Phúc thẩm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn này (Chánh án, Phó Chánh án TANDTC phải chịu trách nhiệm về nội dung được ủy quyền). Tương tự như vậy, đề nghị cân nhắc về việc bổ sung thẩm quyền phân công, thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên đối với Viện trưởng Viện Công tố và kiểm sát xét xử phúc thẩm.

Thường trực UBPLTP nhất trí với việc sửa đổi, bổ sung Điều 150 của BLTTHS theo hướng bỏ quy định về giải quyết tranh chấp về thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố giữa “các Cơ quan điều tra cấp huyện thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương khác nhau” để phù hợp với việc tổ chức lại bộ máy cơ quan điều tra chỉ còn hai cấp là cấp tỉnh và cấp bộ. Tuy nhiên, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu để tránh trùng lặp, bảo đảm thống nhất giữa các quy định trong dự thảo Luật.

Bên cạnh đó, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần làm rõ và quy định cụ thể hơn trong dự thảo Luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đối với việc giải quyết tố giác, tin báo của Trưởng Công an (hoặc Phó Trưởng Công an) cấp xã trong trường hợp các xã, phường này cùng thuộc một tỉnh, thành phố và trong trường hợp các xã, phường này thuộc các tỉnh, thành phố khác nhau.

Ngoài các nội dung trên, UBPLTP cũng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát các nội dung sửa đổi về tên gọi của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra bảo đảm phù hợp với việc thay đổi tên gọi của các cơ quan này sau sắp xếp, tinh gọn bộ máy; bám sát nội dung dự kiến sửa đổi Hiến pháp và nội dung tiếp thu, chỉnh lý của các dự thảo luật có liên quan trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 để kịp thời chỉnh lý, bảo đảm tính hợp hiến và tính thống nhất của hệ thống pháp luật.