Chánh án TAND tối cao trả lời thẳng thắn, rõ ràng các ý kiến chất vấn

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Quốc hội chất vấn đối với Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình về nhóm vấn đề thứ 4 “Giải pháp nâng cao chất lượng công tác xét xử, nhất là công tác xét xử về dân sự, hành chính, các vụ án tham nhũng. Việc nâng cao trình độ, năng lực, trách nhiệm thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức ngành Tòa án nhân dân đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp”.

Theo đánh giá của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân phần  trả lời chất vấn của Chánh án Toà án nhân dân tối cao Nguyễn Hoà Bình, đã “nắm chắc tình hình, thực trạng, trả lời cụ thể, rõ ràng, không né tránh những vấn đề đại biểu nêu”. Tuy nhiên, vấn đề quản lý của ngành rộng, phức tạp nên vẫn có các ý kiến đại biểu muốn phát biểu chất vấn với Chánh án đề nghị Chánh án TANDTC trả lời bằng văn bản.

Nhìn nhận tồn tại của ngành toà án do nguyên nhân khách quan, chủ quan, Chủ tịch Quốc hội đề nghị ngành tiếp thu và có giải pháp đột phá, nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động.

4 bài học từ xét xử vụ án Hà Văn Thắm

Tuy chưa có tổng kết về vụ Hà Văn Thắm nhưng theo Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết đây là vụ án được dư luận đánh giá là xét xử minh bạch, tranh tụng đến cùng, rất nghiêm khắc và có bản án phân hóa tội phạm.

Trả lời chất vấn của đại biểu về việc rút ra “bài học kinh nghiệm nào trong xét xử vụ án Hà Văn Thắm”, theo ông Bình có 04 bài học từ vụ án này.

Một là xác định chính xác tội danh; hai là tranh tụng trong xét xử vụ án công khai, không hạn chế thời gian; ba là có sự phân hóa, nghiêm khắc với người cầm đầu nhưng mở đường cho người làm công ăn lương (vụ án này đã tuyên 34 người được hưởng án treo, đây là những người còn trẻ, làm công ăn lương, không được hưởng lợi gì, đã khai báo thành khẩn và tự nguyện khắc phục hậu quả); bốn là hội đồng xét xử đã làm trọn chức năng của mình, bản cũng có nhiều kiến nghị khởi tố vụ án, xử lý cán bộ…

Đề xuất dừng tổ chức các phiên tòa xét xử lưu động

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, năm 2017, Tòa án đã áp dụng giải pháp đột phá là việc công khai kết quả bản án trên mạng và có nhiều tác dụng trong việc áp dụng biện pháp này. Vì giải pháp này đáp ứng được: quyền đảm bảo tiếp cận thông tin của công dân theo quy định của Hiến pháp, đây cũng là chủ trương tuân thủ nguyên tắc hoạt động công khai của tòa; đảm bảo cơ chế để người dân giám sát bản án, đánh giá chất lượng thẩm phán.

Tới nay, Toà án nhân dân tối cao đã công bố được 32.318 bản án. Từ tháng 9 đến nay có gần 1,4 triệu người dân truy cập và nhận được ý kiến của người dân góp ý cho hơn 1.600 bản án, đa số là đánh giá tích cực.

Băn khoăn về vấn đề này, đại biểu Lê Ngọc Hải cũng có ý kiến về việc công bố như trên có ảnh hưởng tới quyền bí mật đời tư của công dân hay không, ông Bình cho hay, Toà án đã ban hành Nghị quyết sẽ không công khai bản án liên quan tới an ninh quốc gia, bản án liên quan tới trẻ vị thành niên…, và phải mã hoá tên những người liên quan trong bản án. Vì vậy “Bí mật đời tư của người dân được đảm bảo”, ông Bình khẳng định.

Theo ý kiến của Chánh án TAND tối cao, qua thực hiện giải pháp này thấy đã đạt được những kết quả tốt, ông Bình đề xuất dừng việc tổ chức các phiên tòa xét xử lưu động.

Thời gian qua các phiên toà lưu động, Chánh án Nguyễn Hoà Bình nói cách thức này trong thời gian dài đã có tác dụng lớn, nhưng trong điều kiện thông tin hiện nay không cần tới toà người dân cũng có thể tiếp cận thông qua các phương tiện thông tin truyền thông và bản án trên mạng. Vì thế tác dụng tuyên truyền của các phiên toà lưu động đã không còn. Ngoài ra toà lưu động cũng phát sinh bất cập, như tổ chức ngoài công đường không liêm minh, khó bảo vệ nhất là phiên toà có đối tượng nguy hiểm và tốn kém. Chánh án cho biết, mỗi năm ngành chi 70 tỷ đồng để tổ chức hơn 9.000 phiên toà, chưa kể khoản tiền hỗ trợ từ các địa phương.

Trước tác dụng hạn chế trên, ông Bình đề xuất dừng tổ chức các phiên toà lưu động.

Nhiều án tham nhũng kéo dài vì sao?

Trước phần chất vấn của các đại biểu QH vì sao một số vụ án tham nhũng kéo dài, trả lại hồ sơ nhiều lần, có vụ chuyển tội danh từ tham nhũng sang kinh tế liệu “có bỏ lọt tội phạm hay không?, Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí đã giải trình về việc này.

Ông Trí cho rằng thời gian qua nhiều vụ án tham nhũng được đưa ra xét xử thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật nhưng các vụ án này thường kèo dài và trong đó có trách nhiệm của các cơ quan tố tụng, có cả ngành kiểm sát.

Theo Viện trưởng VKSNDTC nguyên nhân là do: Đây chủ yếu là án truy xét (hành vi thực hiện phạm tội tới thời điểm phát hiện dài), đối tượng là những người có kiến thức, chức vụ, có thể tác động tới nhiều cấp khác nhau khi điều tra vụ án… Kết quả giám định tư pháp kéo dài do phải thực hiện nhiều lần (như vụ án Phạm Công Danh phải giám định tới 5 lần mới có cơ sở), theo ông Trí thực tế nếu “chỉ riêng nắm chắc luật hình thức, luật tố tụng thì không thể đánh giá thiệt hại trong các vụ án này, do đó giám định tư pháp có ý nghĩa quyết định”.

Trong những vụ án tham nhũng, kinh tế quy mô lên tới nhiều nghìn tỷ đồng thì phần đánh giá thiệt hại khó khăn, trong thời hạn cho phép điều tra không thể xét hết được, vì vậy ông trí của đề nghị Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đưa ra chủ trương, “điều tra rõ tới đâu, truy tố, xét xử tới đó, phần còn lại đưa vào vụ án khác”. Xử lý theo phương thức này giúp đưa tội phạm ra ánh sáng theo từng hành vi, nhưng về tổng thể lại khó chứng minh đầy đủ tội phạm.

Ngoài ra, việc kéo dài án còn phụ thuộc thời gian cung cấp tài liệu của cơ quan chuyên môn, thời gian cung cấp nội dung của cơ quan giám định, yêu cầu thu hồi tài sản, giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án… Quy mô lớn của các vụ án cũng là áp lực cho cơ quan chức năng. Cụ thể như vụ án Phạm Công Danh có 50 bị can; vụ án Hà Văn Thắm cũng có 51 bị can tại các tỉnh, thành khác nhau.

“Những quy định mới trong quản lý kinh tế, Bộ luật hình sự 2015 cũng đặt ra yêu cầu thực thi cao hơn cho các cơ quan chức năng. Chúng tôi nhận thức việc kéo dài, trả lại án để điều tra bổ sung nhiều lần cũng liên quan tới năng lực, trình độ của cơ quan tố tụng trong đó có ngành kiểm sát”, Viện trưởng Lê Minh Trí nói.

Ngoài ra, theo ông, tâm lý sợ oan sai đã dẫn tới cầu toàn trong yêu cầu điều tra, đánh giá chứng cứ dẫn tới trả hồ sơ để “giải quyết triệt để vụ án nhằm an toàn cho mình”.

Trả điều tra bổ sung hơn 2000 vụ án

Trả lời chất vấn về điều tra bổ sung, “trả tới trả lui” nhiều lần, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình thừa nhận, “thực tế có tình trạng này”, vụ án ĐBQH nêu tới 07 lần trả hiện nay đã được xét xử sơ thẩm.

Đến tháng 7/2017 đã trả điều tra bổ sung hơn 2000 vụ án. Việc trả điều tra bổ sung vì xét thấy có dấu hiệu chưa đủ bằng chứng kết tội, bỏ lọt tội phạm, hoặc bỏ sót tình tiết. Thống kê năm 2017 có 145 vụ.

Về nguyên nhân để xảy ra vụ án kéo dài thời gian xét xử, Chánh án cho biết, “nguyên nhân đầu tiên do chất lượng điều tra vụ án, chất lượng công tác công tố có vấn đề”. Ngoài ra, về phía thẩm phán “cũng có những thẩm phán không tuân thủ đúng quy định pháp luật, có nể nang khi tuyên án”, Chánh án TANDTC nói.

“Giải pháp của việc này không có cách nào khác là các cơ quan điều tra, truy tố phải nâng cao chất lượng điều tra, truy tố, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, “Tòa án Nhân dân Tối cao quán triệt các thẩm phán tuân thủ quy định pháp luật, không được trả quá nhiều lần. Trong trường hợp không đủ yếu tố kết tội phải tuân nguyên tắc không đủ yếu tố kết tội”.

Khẳng định Bộ luật Hình sự năm 2015 là “bước tiến dài về quy trình xét xử các vụ án hình sự”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh: “Chúng tôi yêu cầu Tòa án trước khi trả hồ sơ điều tra bổ sung phải nêu rõ lý do và khi nhận lại sẽ kiểm tra việc tuân thủ yêu cầu”…

Buổi chiều (18/11), Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc sẽ trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội về những vấn đề liên quan thuộc trách nhiệm của Chính phủ.

Anh Minh

(tổng hợp)