Rút kinh nghiệm việc giải quyết vụ án dân sự về tranh chấp tài sản chung sau khi ly hôn

Nội dung vụ án

Bà Nguyễn Thị H và ông Lê Văn L ly hôn theo Quyết định công nhận thuận tình ly hôn và thỏa thuận giữa các đương sự số 145/2014/QĐST-HNGĐ ngày 25/11/2014 của TAND huyện Q, tỉnh K, trong đó, tài sản chung hai bên tự thỏa thuận và không yêu cầu Tòa án giải quyết. Ngày 02/01/2019, TAND huyện Q thụ lý vụ án chia tài sản chung sau ly hôn theo đơn yêu cầu của bà Nguyễn Thị H.

Ngày 04/01/2021, Tòa án tiến hành hòa giải, bà Nguyễn Thị H, ông Lê Văn L cùng xác nhận ngày 18/10/2016, Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư huyện Q xét hỗ trợ một thửa đất tái định cư và đã bốc thăm nền tái định cư tại khu 73 ha thuộc ấp S, xã D, huyện Q, tỉnh K (thuộc khu D3, lô 10, diện tích 122m², chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Hai bên thống nhất theo định giá của Công ty Cổ phần thông tin và thẩm định giá Miền Nam, theo biên bản định giá ngày 24/8/2020 là 8.725.000đồng/m². Tổng cộng là 1.064.450.000đồng.

Quá trình giải quyết của Tòa án, tại Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự số 12/2021/QDST-HNGĐ của TAND huyện Q, tỉnh K quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự; theo đó, ông Lê Văn L đồng ý giao cho bà Nguyễn Thị H dược quyền sử dụng thửa đất tái định cư nêu trên, bà Nguyễn Thị H có nghĩa vụ giao giá trị chênh lệch cho ông Lê Văn L số tiền 250 triệu đồng, thời hạn giao tiền là ngày 30/01/2021.

Ngoài ra, quyết định sơ thẩm còn tuyên về án phí, chi phí tố tụng và nghĩa vụ thi hành án của các đương sự theo quy định của pháp luật.

Ngày 06/01/2023, Viện trưởng VKSND cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh có Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 28/QĐ-VKS-DS để nghị Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh hủy Quyết định sơ thẩm nêu trên; giao hồ sơ vụ án về cho TAND huyện Q, tỉnh K giải quyết lại theo thủ tục sơ thẩm.

Ngày 06/3/2023, Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng VKSND cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh, tuyên hủy Quyết định sơ thẩm nêu trên để giải quyết lại theo thủ tục sơ thẩm.

Những vấn đề cần rút kinh nghiệm

Theo Biên bản số 270/BB-HD ngày 18/10/2016 và Công văn số 170/BBT-TDĐ ngày 24/7/2019 của Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư huyện Q thì hộ ông Lê Văn L đã bốc thăm nền tái định cư thuộc khu 73ha ấp Suối Lớn, xã Dương Tơ, huyện Phú Quốc (thuộc khu D3 lô 10, diện tích 122m), chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Bà Nguyễn Thị H khởi kiện yêu cầu chia tài chung sau khi ly hôn với ông Lê Văn L đối với quyền sử dụng đất trên.

Tuy nhiên, ngày 21/01/2017, ông Lê Văn L chuyển nhượng quyền sử dụng dất nêu trên cho ông Vũ Mạnh T (giấy tay) với giá 120 triệu đồng. Ngày 16/4/2018, ông Vũ Mạnh T chuyển nhượng lại lô đất trên (cũng bằng giấy tay) cho bà Danh Ngọc H với giá 1,6 tỷ đồng. Quá trình giải quyết vụ án, ông Lê Văn L không khai thông tin đã chuyển nhượng quyền sử dụng dất trên cho Tòa án được biết, đồng thời, ngày 05/12/2019, Tòa án cấp sơ thẩm và các cơ quan có thẩm quyền tiến hành thẩm định, định giá, đo đạc lô đất cũng không ai ngăn cản khiếu nại, hiện trạng đất không có cây trồng hay công trình kiến trúc. Do đó, Tòa án cấp sơ thẩm không thể biết để xác minh đưa người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vào tham gia tố tụng, đây không phải là lỗi của Tòa án cấp sơ thẩm.

Đối với việc ông Lê Văn L che giấu thông tin chuyển nhượng, đồng thời thỏa thuận giao tài sản cho bà Nguyễn Thị H và nhận lại giá trị tài sản số tiền 250 triệu đồng trong khi theo Chứng thư thẩm định giá số Vc/20/08/204/BĐS-PQ ngày 24/8/2020 của Công ty cổ phần thông tin và thẩm định giá Miền Nam thể hiện giá trị tài sản là 1.064.450.000 đồng là có dấu hiệu trốn tránh nghĩa vụ đối với người nhận chuyển nhượng.

Do đó, khi giải quyết lại, Tòa án cấp sơ thẩm cần xác minh, đưa người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vào tham gia tố tụng, đồng thời thu thập đầy đủ tài liệu chứng cứ về tài sản, xác định quyền sở hữu tài sản, hiệu lực của các giao dịch chuyển nhượng, sự liên quan của bà Nguyễn Thị H đối với các giao dịch do ông Lê Văn L thực hiện để giải quyết vụ án đúng quy định pháp luật, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự.

Thông qua vụ án cụ thể này, VKSND cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh thông báo để VKSND các tỉnh, thành phố trong khu vực cùng tham khảo và rút kinh nghiệm khi kiểm sát giải quyết vụ án tương tự nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát.