Một số lưu ý trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự

Lưu ý việc lập hồ sơ tương trợ tư pháp về hình sự gửi nước ngoài

Quá trình giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, giải quyết vụ án hình sự, nếu thấy cần thiết phải thu thập chứng cứ, tài liệu từ nước ngoài, Viện kiểm sát các cấp cần chủ động, kịp thời yêu cầu cơ quan điều tra lập hồ sơ tương trợ tư pháp về hình sự theo quy định của pháp luật; tránh tình trạng lập hồ sơ sau một thời gian dài mới gửi cho Vụ 13 VKSND tối cao.

Nội dung hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp thực hiện theo đúng quy định tại các Điều 18, 19 Luật tương trợ tư pháp năm 2007, Hiệp định tương trợ tư pháp giữa Việt Nam với các nước và Mẫu văn bản yêu cầu tương trợ tư pháp theo hướng dẫn của VKSND tối cao. Văn bản yêu cầu tương trợ tư pháp cần nêu rõ mục đích, nội dung các hoạt động tương trợ cần thực hiện; sự cần thiết phải thực hiện tương trợ tư pháp để phục vụ quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án tại Việt Nam.

Cần chú ý mô tả cụ thể nội dung vụ án, các tình tiết liên quan đến hành vi phạm tội; trích dẫn đầy đủ nội dung điều luật về tội danh và hình phạt đối với hành vi nêu trong yêu cầu tương trợ tư pháp để tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan có thẩm quyền nước ngoài thực hiện tương trợ cho Việt Nam đánh giá hành vi có cấu thành tội phạm theo quy định của pháp luật nước được yêu cầu hay không, đặc biệt là trong trường hợp có sự khác nhau về tội danh giữa pháp luật nước ta và nước được yêu cầu; nêu rõ thời hạn mong muốn có kết quả thực hiện tương trợ. Trường hợp đề nghị thực hiện nhiều nội dung tương trợ khác nhau thì cần mô tả chi tiết từng loại yêu cầu tương trợ.

Đối với yêu cầu thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đặc biệt là thu hồi tài sản tham nhũng thì cần mô tả chi tiết về tài sản, nơi có tài sản cần tìm, căn cứ để xác định tài sản do phạm tội mà có đang có mặt tại nước được yêu cầu và có thể thuộc quyền tài phán của Việt Nam; mối liên hệ giữa tài sản bị yêu cầu thu hồi với hành vi phạm tội và các tài liệu khác (nếu có) để chứng minh tài sản yêu cầu thu hồi là tài sản do phạm tội mà có.

Theo quy định của pháp luật một số quốc gia, vùng lãnh thổ như: Cộng hòa Xinh-ga-po, In-đô-nê-xi-a, Hồng Kông (Trung Quốc)...thì yêu cầu tương trợ tư pháp phải do Cơ quan trung ương về tương trợ tư pháp hình sự của nước yêu cầu lập. Do vậy, cơ quan tiến hành tố tụng lập hồ sơ tương trợ tư pháp đề nghị nước ngoài thực hiện trong trường hợp này cần cung cấp đầy đủ thông tin, tài liệu (bản in và bản mềm) để VKSND tối cao (Vụ 13) có thể lập yêu cầu tương trợ tư pháp theo mẫu pháp luật nước được yêu cầu quy định.

Trường hợp cần đề nghị cơ quan có thẩm quyền nước ngoài giữ bí mật nội dung và việc thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp thì cần ghi rõ trong hồ sơ tương trợ tư pháp; lưu ý, không đóng dấu các mức độ mật vào hồ sơ tương trợ tư pháp gửi đi nước ngoài.

Hồ sơ tương trợ tư pháp lập thành 03 bộ, kèm theo bản dịch đảm bảo chất lượng theo quy định tại Điều 5 Luật tương trợ tư pháp năm 2007 gửi VKSND tối cao (Vụ 13) để thẩm định, kiểm tra tính hợp lệ và làm thủ tục chuyển cho cơ quan có thẩm quyền nước ngoài thực hiện.

Lưu ý trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự gửi một số quốc gia trên thế giới

Đối với yêu cầu tương trợ tư pháp gửi đi Hàn Quốc, theo quy định của pháp luật hình sự Hàn Quốc, hành vi vi phạm chế độ một vợ, một chồng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự tại Hàn Quốc; do đó, cơ quan có thẩm quyền của Hàn Quốc sẽ không thực hiện tương trợ tư pháp đối với yêu cầu liên quan đến hành vi này.

Đối với yêu cầu tương trợ tư pháp gửi đi Trung Quốc, VKSND tối cao Trung Quốc sẽ chỉ thực hiện tương trợ tư pháp cho phía Việt Nam nếu hành vi nêu trong yêu cầu tương trợ cấu thành tội phạm theo quy định của pháp luật Trung Quốc. Thời gian vừa qua, VKSND tối cao Trung Quốc đã nhiều lần có Công hàm yêu cầu phía Việt Nam bổ sung thông tin để đánh giá hành vi trong vụ án, vụ việc mà phía Việt Nam yêu cầu tương trợ có cấu thành tội phạm hay không.

Ví dụ: Theo quy định của pháp luật hình sự Trung Quốc, hành vi tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại, hành vi ở lại Trung Quốc trái phép không cấu thành tội phạm hình sự; do đó, đối với yêu cầu liên quan đến các hành vi này, cơ quan lập yêu cầu cần mô tả cụ thể hành vi phạm tội có liên quan đến các hành vi phạm tội khác hay không (ví dụ: hành vi tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài). Đối với một số hành vi như buôn lậu, buôn bán hàng cấm, đánh bạc, trộm cắp tài sản, trốn thuế, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, nội dung yêu cầu cần nêu rõ giá trị tài sản hoặc số tiền liên quan đến hành vi phạm tội nêu trong yêu cầu để phía Trung Quốc xem xét hành vi có đủ cấu thành tội phạm theo pháp luật Trung Quốc hay không trước khi quyết định thực hiện yêu cầu.

Đối với yêu cầu tương trợ tư pháp gửi đi Đài Loan, (1) trong văn bản yêu cầu tương trợ không có nội dung thể hiện là “Trung Quốc”, chỉ ghi là “Vùng lãnh thổ Đài Loan”; (2) mục “Quốc tịch” chỉ ghi là “Người Đài Loan”; hồ sơ kèm theo bản dịch sang tiếng Trung Quốc phồn thể.

Đối với yêu cầu tương trợ tư pháp gửi đi Hồng Kông, theo thông báo của Cơ quan Tư pháp khu hành chính đặc biệt Hồng Kông, đối với những quốc gia, vùng lãnh thổ không có Thỏa thuận hoặc Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự với Hồng Kông, các yêu cầu tương trợ tư pháp liên quan đến các tội danh trong lĩnh vực Thuế sẽ bị từ chối thực hiện. Hiện nay, giữa Việt Nam và Hồng Kông hiện chưa có Thỏa thuận về tương trợ tư pháp hình sự nên các yêu cầu tương trợ tư pháp liên quan đến các tội danh trong lĩnh vực Thuế của Việt Nam cũng sẽ không được phía Hồng Kông thực hiện.

Đối với yêu cầu tương trợ tư pháp gửi đi Ca-na-đa, theo quy định của pháp luật Ca-na-đa, cơ quan có thẩm quyền Ca-na-đa sẽ không thực hiện tương trợ tư pháp đối với yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân trong trường hợp yêu cầu tương trợ không được lập trên cơ sở Hiệp định tương trợ tư pháp hoặc các Thỏa thuận chung khác. Hiện nay, Việt Nam và Ca-na-đa chưa ký kết Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự song phương; vì vậy, khi phát sinh yêu cầu tương trợ, nếu xét thấy nội dung vụ việc thuộc phạm vi điều chỉnh của các Công ước đa phương (Công ước phòng chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia; Công ước phòng chống tham nhũng; Công ước về ma túy và các chất hướng thần của Liên hợp quốc), cơ quan có thẩm quyền lập yêu cầu cần tham khảo để vận dụng các Công ước này làm căn cứ pháp lý đề nghị phía Ca-na-đa hỗ trợ thực hiện.

Đối với yêu cầu tương trợ tư pháp gửi đi Thụy Sĩ, theo quy định của pháp luật Thụy Sĩ, cơ quan có thẩm quyền Thụy Sĩ sẽ không thực hiện tương trợ tư pháp đối với yêu cầu liên quan đến “Tội tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài trái phép”. Pháp luật Thụy Sĩ chỉ quy định hành vi nhập cảnh và ở lại trái phép tại Thụy Sĩ.

Đối với yêu cầu tương trợ tư pháp gửi đi Nhật Bản, trường hợp liên quan đến yêu cầu triệu tập (một) người thì hồ sơ phải gửi kèm giấy triệu tập.

Công tác thực hiện chương trình, dự án quốc tế

Công tác dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù VKSND cấp cao và VKSND cấp tỉnh thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong việc xem xét yêu cầu dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù theo quy định tại Luật tổ chức VKSND năm 2014 (các Điều 6, 32 và 33), Luật tương trợ tư pháp năm 2007 (các Điều 40, 55) và Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (các Điều 498 - 506).

Công tác thực hiện chương trình, dự án quốc tế việc tiếp nhận nguồn viện trợ cho các chương trình, dự án, phi dự án quốc tế đề nghị thực hiện theo quy định tại Nghị định số 26/2024/NĐ-CP ngày 01/3/2024 của Chính phủ về hợp tác quốc tế về pháp luật và cải cách tư pháp; Nghị định số  14/2021/NĐ-CP ngày 16/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài; Nghị định 20/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 114/2021/NĐ-CP; Nghị định số 80/2020/NĐ-CP ngày 08/7/2020 về việc quản lý và sử dụng viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài dành cho Việt Nam; Thông tư 23/2022/TT-BTC ngày 06/4/2022 của Bộ Tài chính hướng dẫn quản lý tài chính nhà nước đối với nguồn viện trợ không hoàn lại của nước ngoài thuộc nguồn thu ngân sách nhà nước.

Việc tổ chức các hội nghị, hội thảo quốc tế đề nghị thực hiện theo Quyết định số 06/2020/QĐ-TTg ngày 21/02/2020 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức và quản lý hội nghị, hội thảo quốc tế tại Việt Nam. Quá trình làm việc với đối tác nước ngoài và triển khai thực hiện các hoạt động hội nghị, hội thảo, tập huấn, tọa đàm cần phối hợp chặt chẽ với Vụ 13 VKSND tối cao trên cơ sở đảm bảo yêu cầu của công tác bảo vệ chính trị nội bộ và chế độ thông tin, báo cáo.