Luật Tương trợ tư pháp về hình sự: VKSND tối cao là cơ quan trung ương trong tương trợ tư pháp về hình sự

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên thảo luận.

Từ khi Luật Tương trợ Tư pháp năm 2007 có hiệu lực (01/7/2008) đến nay, Việt Nam đã đàm phán, ký 20 Hiệp định Tương trợ tư pháp về hình sự với nước ngoài. Các đại biểu Quốc hội tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Tương trợ tư pháp về hình sự nhằm tách bạch, chuyên biệt hóa lĩnh vực Tương trợ tư pháp về hình sự - một hoạt động có tính phức tạp cao liên quan đến chủ quyền quốc gia, quyền con người và hiệu quả trong đấu tranh phòng chống tội phạm xuyên quốc gia. Việc ban hành Luật là cần thiết, giúp giải quyết tốt các vụ án hình sự có yếu tố, nhân tố nước ngoài, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm hình sự có tổ chức xuyên biên giới, quốc gia ngày càng gia tăng, khắc phục những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc, nâng cao hiệu quả hoạt động này.

Chủ tịch nước Lương Cường tham dự phiên thảo luận.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum nhấn mạnh: “Đây là một dự án luật có ý nghĩa chiến lược, không chỉ hoàn thiện hệ thống pháp luật mà còn tạo ra một “thanh bảo kiếm pháp lý” sắc bén để bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và quyền lợi của người dân trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và tình hình tội phạm diễn biến phức tạp”. Việc ban hành một đạo luật chuyên sâu về tương trợ tư pháp hình sự không chỉ là yêu cầu nội tại của công tác cải cách tư pháp, mà còn là một bước đi tất yếu thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với tư cách là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế trong công cuộc đấu tranh không khoan nhượng với tội phạm xuyên quốc gia.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum.

Đại biểu cũng đánh giá cao Ban soạn thảo và các cơ quan hữu quan đã xây dựng một dự thảo luật công phu, toàn diện và kế thừa được những điểm còn phù hợp của Luật Tương trợ tư pháp, đồng thời có những bước tiến đột phá, giải quyết được nhiều vấn đề đặt ra từ thực tiễn.

Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan trung ương trong tương trợ tư pháp về hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Về phạm vi áp dụng, đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp bày tỏ thống nhất với dự thảo Luật quy định 11 hình thức tương trợ tư pháp giữa Việt Nam với các nước, cho rằng đây là những hình thức rất quan trọng, vì trong thời gian qua việc tổ chức thực hiện còn những khó khăn, bất cập liên quan đến hoạt động tương trợ tư pháp với nước ngoài do không có quy định trong luật.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp.

Đại biểu cũng tán thành với dự thảo luật về Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan trung ương trong tương trợ tư pháp về hình sự, và đây là cơ quan duy nhất của trung ương có quyền nhận hồ sơ, đề nghị các nước tương trợ tư pháp. Quy định như vậy rạch ròi, cụ thể, phân công thẩm quyền rõ ràng của đơn vị chịu trách nhiệm chính trong việc tương trợ tư pháp.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đồng tình với dự thảo Luật quy định về vai trò của cơ quan trung ương, cho rằng Điều 6 xác định Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan trung ương là phù hợp. Tuy nhiên, theo đại biểu, cần nhắc quy định rõ cơ chế phối hợp của Viện kiểm sát nhân dân tối cao với các cơ quan khác như Tòa án, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao. Thực tiễn hiện nay xảy ra tình trạng chậm xử lý hồ sơ do chưa rõ trách nhiệm chính trong từng giai đoạn. “Do đó, tôi đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung cơ chế điều phối liên ngành, quy trình phối hợp xử lý hồ sơ, thời hạn xử lý và biện pháp xử lý nếu chậm trễ hoặc không kịp thời phối hợp”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng kiến nghị.

Hợp tác quốc tế trong việc thu hồi tài sản, đáp ứng yêu cầu phòng, chống tham nhũng, rửa tiền

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến phát biểu giải trình, làm rõ một số ý kiến đại biểu Quốc hội quan tâm.

Về áp dụng biện pháp bảo đảm việc tịch thu, xử lý vật chứng, tài sản tại Điều 32 dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, dự thảo đã có tiến bộ khi quy định rõ phạm vi tịch thu, xử lý tài sản có yếu tố nước ngoài nhưng còn thiếu quy định cụ thể về chia sẻ tài sản bị thu giữ. Thực tiễn xử lý các vụ án rửa tiền, buôn bán ma túy xuyên quốc gia cho thấy, tài sản liên quan thường nằm rải rác ở nhiều quốc gia. Nếu không có cơ chế chia sẻ tài sản, Việt Nam sẽ khó thu hồi thiệt hại cho ngân sách. Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần xem xét, nghiên cứu quy định về nội dung này.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn ĐQBH tỉnh Kon Tum cũng thống nhất với Điều 32 của dự thảo Luật, nhấn mạnh, đây là lần đầu tiên đã đưa ra đưa ra các quy định về hợp tác quốc tế trong việc thu hồi tài sản, đây cũng là một bước tiến lớn, đáp ứng yêu cầu cấp bách của công tác phòng, chống tham nhũng, rửa tiền. Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng các quy định về thỏa thuận chia sẻ tài sản tại khoản 2 và khoản 5 của Điều 32 còn khá chung chung, chưa tạo ra được một cơ chế đủ, rõ ràng, minh bạch để khuyến khích các nước đối tác ưu tiên hợp tác với Việt Nam.

Theo đại biểu, thực tiễn công tác thu hồi tài sản có yếu tố nước ngoài của chúng ta trong thời gian qua gặp nhiều khó khăn. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc Việt Nam có các thỏa thuận rõ ràng về quản lý, sử dụng và chia sẻ một phần tài sản thu hồi được là yếu tố then chốt để thúc đẩy hợp tác. “Đề giải quyết vấn đề này, tôi cũng đề nghị bổ sung vào Điều 32 về nội dung: Chính phủ quy định chi tiết các nguyên tắc, trình tự, thủ tục về thỏa thuận chia sẻ tài sản với nước ngoài trên cơ sở phù hợp với pháp luật của Việt Nam, Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng và thông lệ quốc tế”, đại biểu Trần Thị Thu Phước đề nghị.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến.

Phát biểu giải trình, làm rõ một số ý kiến đại biểu Quốc hội quan tâm, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến trân trọng cám ơn các ý kiến sâu sắc của đại biểu Quốc hội, khẳng định Ban soạn thảo sẽ tiếp thu các ý kiến để hoàn thiện dự thảo Luật. Báo cáo làm rõ thêm một số nội dung, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao cho biết, nhiều ý kiến đề nghị mở rộng phạm vi về tương trợ tư pháp hình sự như: Truy vết tài sản, công cụ phạm tội, giám định kỹ thuật số, dữ liệu điện tử, bảo vệ nhân chứng…, đặc biệt là xung quanh vấn đề thu hồi tài sản. Đây là những vấn đề lớn, Ban soạn thảo sẽ tiếp thu ý kiến các đại biểu, tiếp tục nghiên cứu và phối hợp với các cơ quan để bổ sung trong dự thảo luật trên nguyên tắc “có đi có lại”.

Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo tổng hợp đầy đủ ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội cả tổ và hội trường để gửi Viện kiểm sát nhân dân tối cao, các cơ quan liên quan để nghiên cứu, tiếp thu và báo cáo lại với đại biểu Quốc hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội chủ trì, phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo luật để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, chỉnh lý trước khi trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũ.