Cần bổ sung chức năng giám định tư pháp cho Viện kiểm sát

Thêm một kênh giám định để đảm bảo minh bạch, khách quan

Trước đó, tại Phiên họp 41 của Ủy Ban thường vụ Quốc hội (UBTVQH), các đại biểu đã cho ý kiến về các vấn đề còn ý kiến khác nhau của dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giám định tư pháp (GĐTP). Trong đó có vấn đề bổ sung chức năng giám định tư pháp cho VKSND tối cao đã có nhiều ý kiến khác nhau.

Đa số đại biểu tán thành dự thảo Luật vì cho rằng, việc bổ sung quy định này là cần thiết, nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu ngày càng tăng trong việc giám định về âm thanh, hình ảnh từ các dữ liệu điện tử thu thập được trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử, đặc biệt từ ngày 01/01/2020 các cơ quan tố tụng sẽ thực hiện ghi âm, ghi hình có âm thanh việc hỏi cung bị can trên toàn quốc. Tuy nhiên, vẫn có một số ý kiến cho rằng Viện kiểm sát vừa thực hiện quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp, vừa trực tiếp thực hiện giám định sẽ không đảm bảo tính khách quan và sẽ làm phát sinh bộ máy, biên chế. Nêu quan điểm tại phiên họp, Phó Viện trưởng VKSND tối cao Bùi Mạnh Cường cho biết, VKSND tối cao đề nghị bổ sung thêm nhiệm vụ giám định trên với 3 lý do chính.

Nguyên Phó Viện trưởng VKSND tối cao Bùi Mạnh Cường nêu quan điểm tại Phiên họp 41, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (ảnh: Quốc hội)

Lý do thứ nhất, về lý luận, hiện nay luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự quy định có 3 cơ quan điều tra chuyên trách: Cơ quan điều tra Bộ Công an, Cơ quan điều tra Bộ Quốc phòng, Cơ quan điều tra VKSND tối cao. Trong chức năng nhiệm vụ của cơ quan điều tra có nhiệm vụ giám định và trưng cầu giám định. Trên thực tế trong ba cơ quan điều tra chuyên trách luật đang giao cho Cơ quan điều tra của Bộ Công an và Cơ quan điều tra của Bộ Quốc phòng thực hiện việc giám định còn Cơ quan điều tra của VKSND tối cao không được giao. Đây là điểm VKSND tối cao thấy rằng chưa phù hợp với luật. Trong khi đó VKSND tối cao có phòng kỹ thuật hình sự và đang thực hiện nhiệm vụ của mình và chỉ cần bổ sung thêm nhiệm vụ. Còn đối với phòng kỹ thuật hình sự của bộ Quốc phòng luật quy định có chức năng này nhưng trên thực tế chưa thực hiện. Chính vì thế, hiện nay việc giám định chỉ duy nhất trên toàn quốc chỉ có Bộ Công an thực hiện.

Lý do thứ hai, xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, VKSND tối cao đang thực hiện theo luật mới từ 2017 VKSND tối cao thực hiện 38 điều tra tội danh trong đó chủ yếu tội tham nhũng trong hoạt động tư pháp. Với nhiệm vụ nặng nề liên quan đến giám định âm thanh, hình ảnh, chữ viết rất nhiều. “Thực tế với các nguồn tin của tội phạm chúng tôi nhận được chủ yếu là do bị hại bức xúc có đơn gửi đến kèm theo file hoặc một băng ghi âm. Đơn thì đọc được nhưng file thì cần giám định nhưng việc giám định rất khó khăn. Có trường hợp có 3, 4 hoặc 5 tháng chúng tôi không nhận được kết quả giám định. Trong khi thời hạn giải quyết đơn tố giác tội phạm tối đa chỉ có 2 tháng. Trong khi những vấn đề này rất nhạy cảm nếu chậm đi một ngày nào thì trôi đi việc làm rõ vụ việc”, ông Cường nêu thực tế.

Lý do thứ 3, việc thêm nhiệm vụ này hoàn toàn không làm phát sinh tăng bộ máy. Hiện VKSND tối cao đang thực hiện tiên giản biên chế và bộ máy ở tất cả các lĩnh vực. Năm 2019 tinh giản 515 biên chế và năm 2020 cũng đang thực hiện giảm 10%. “Thực tế nhiệm vụ chúng tôi tăng lên nhiều nhưng không hề tăng biên chế”, nguyên Phó Viện trưởng VKSND tối cao nhấn mạnh.  Kinh phí, Viện kiểm sát tính ra khoảng 9,4 tỷ đồng để trang bị tất cả các thứ và chỉ cần điều chỉnh chi thường xuyên để làm. “Đặc biệt, các Viện công tố trên thế giới đều có chức năng này”, ông Bùi Mạnh Cường lưu ý thêm với các đại biểu.

Đại biểu Quốc hội lên tiếng

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Quang Dũng (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam) cho biết: “Một số số liệu do Bộ Công an trình Quốc hội là số liệu trong giai đoạn tội phạm công nghệ cao chưa phát triển. Theo báo cáo về tình hình tội phạm những năm gần đây cho thấy xu hướng gia tăng của loại tội phạm này. Thực trạng đó, tất yếu sẽ làm tăng yêu cầu giám định về dữ liệu điện tử”. Bên cạnh đó, ĐBQH tỉnh Quảng Nam cho rằng, theo lộ trình, việc ghi âm, ghi hình bắt đầu thực hiện từ ngày 01/01/2020 nên sẽ làm phát sinh số lượng lớn yêu cầu giám định về âm thanh, hình ảnh khi có khiếu nại về bức cung, nhục hình.

Trích dẫn Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), ông Dũng lý giải: “BLTTHS cũng quy định việc sử dụng chứng cứ là các dữ liệu điện tử, quy định các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt (như ghi âm, ghi hình bí mật, nghe điện thoại bí mật, thu thập bí mật dữ liệu điện tử) sẽ làm phát sinh số lượng lớn yêu cầu giám định để giải quyết vụ án”. Thêm cơ quan giám định tức là sẽ có thêm sự lựa chọn để đảm bảo việc giám định nhanh chóng, khách quan, đặc biệt là giám định lại, ĐBQH tỉnh Quảng Nam khẳng định. “Ví dụ nếu trường hợp giám định liên quan đến vi phạm của cán bộ ngành Công an thì cần giám định tại Bộ Quốc phòng và giám định lại tại Viện kiểm sát, như vậy sẽ đảm bảo được thời hạn điều tra theo luật định lại mang tính khách quan”, ông Dũng chia sẻ.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long bày tỏ quan điểm ủng hộ bổ sung chức năng giám định tư pháp trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự cho VKSND tối cao (ảnh: Quốc hội)

Cho ý kiến về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long bày tỏ quan điểm ủng hộ bổ sung chức năng giám định tư pháp trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự cho VKSND tối cao vì cơ quan này đã có Phòng Kỹ thuật hình sự, giờ chỉ giao nhiệm vụ. “Bản chất vấn đề ở đây là bổ sung chức năng giám định nên sẽ không phát sinh tổ chức bộ máy”, Bộ trưởng Bộ Tư pháp nhấn mạnh.

Cũng tại Phiên họp 41 của Ủy Ban thường vụ Quốc hội, đồng tình với việc thêm nhiệm vụ giám định tư pháp cho VKSND tối cao, Tổng thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng, việc tăng cường nhiệm vụ này rất tốt và sẽ giúp điều tra, truy tố, xét xử tốt hơn. Tuy nhiên ông Phúc bày tỏ băn khoăn và đề nghị đề nghị làm rõ khi có một vụ việc giám định hình sự bằng hình ảnh, âm thanh có sự sai khác giữa hai kế quả của Bộ Công an và VKSND tối cao thì lấy kết quả bên nào? Về vấn đề này,  nguyên Phó Viện trưởng VKSND tối cao Bùi Mạnh Cường hồi đáp: “Hiện nay chỉ có cơ quan điều tra của Bộ Công An có chức năng giám định âm thanh hình ảnh nên nếu có khiếu nại thì không có cơ hội khách quan để làm việc này”.

Đến thời điểm hiện nay, VKSND tối cao đã có báo cáo đánh giá tác động, giải trình về việc thành lập Phòng Giám định kỹ thuật hình sự gửi các cơ quan liên quan theo yêu cầu của Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu ngày 10/01/2020. Theo Nghị trình làm việc Kỳ họp thứ 9, Đại biểu Quốc hội sẽ cho ý kiến về Dự thảo Luât sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giám định tư pháp theo hướng bổ sung “Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc VKSND tối cao” là một trong các tổ chức Giám định tư pháp công lập về kỹ thuật hình sự với nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể tại khoản 4, khoản 5 Điều 12 dự thảo Luật.