Kỷ niệm về một lần tranh luận tại phiên tòa

Vào một buổi sáng tháng 5 mùa hè năm ấy, tôi được phân công nhiệm vụ thực hành quyền công tố đối với vụ án cố ý gây thương tích mà bị cáo là H, bị hại là G. Đọc xong cáo trạng, tôi ngồi xuống ghế và nghiêm nét mặt nhìn bao quát chung cả phòng xử án. Ông Thẩm phán Q bước vào phần thẩm vấn. Lần lượt bị cáo, bị hại và nhân chứng trong vụ án được ông gọi lên xét hỏi theo trình tự sự việc xảy ra. Mọi việc tưởng chừng đều diễn ra suôn sẻ. Bỗng nhiên một phụ nữ trẻ đẹp có khuôn mặt trái xoan, đôi mắt tròn đen láy giơ tay xin quý toà cho phát biểu ý kiến. Cô ấy là nhân chứng M trong vụ án. Được sự đồng ý của Chủ tọa phiên toà, chị ta nói rằng hôm nay các ông đã xử nhầm người rồi, chính G mới là bị cáo còn H thì là người bị hại. Thẩm phán Q lần đầu tiên ngồi ghế xử án tỏ ra bối rối, ông không nói gì mà đưa mắt nhìn đề nghị Kiểm sát viên giúp đỡ. Không chần chừ do dự, vì đó cũng là trách nhiệm công tố của Kiểm sát viên, tôi đứng dậy và quyết định thẩm vấn M.

– Chị M cho biết, chị có quan hệ thế nào với bị cáo H?

– Tôi là người yêu của anh H.

– Chị biết thế nào về sự việc giữa anh H và anh G dẫn đến phiên toà xét xử hôm nay?

– Thưa quý Toà, tôi biết rất rõ và còn nhớ như in cái sự việc xảy ra vào buổi tối hôm ấy.

– Tại sao chị không đến Cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát khai báo mà hôm nay mới trình bày?

– Thưa quý Toà, tôi bận thi tốt nghiệp, nên chưa đến khai báo được.

– Chị học ở đâu?

– Trường Đại học Lâm nghiệp.

– Thôi được bây giờ chị hãy bình tĩnh trình bày ngắn gọn và trung thực tất cả những gì chị biết về vụ án này tại phiên toà hôm nay.

Chị ta hồ hởi kể rằng, chính mắt tôi đã nhìn thấy anh G quật ngã anh H đánh đấm túi bụi. Như các ông thấy đấy, G to khỏe thế kia, còn anh H thì thấp bé, yếu ớt. Để thoát khỏi sự tấn công buộc lòng anh H phải đâm anh G để tự vệ. Tại sao các ông lại xử anh H, chính G là bị cáo mới đúng.

Với lời khai quan trọng đó của M, nội dung vụ án bị đảo ngược, im lặng, dường như đang trông chờ kết quả thẩm vấn của Công tố viên. Nhìn ông, tôi thầm nghĩ, nếu không xử lý tốt tình huống trái ngang này thì có lẽ, cái sự khởi đầu nan của ông và tôi sẽ gặp khó khăn, trắc trở và trách nhiệm công tố của Kiểm sát viên, của người xử án sẽ ra sao đây.

Tôi quyết định đột phá vào chính sự hiểu biết của nhân chứng M về nội dung sự việc xảy ra (theo sự kiện, không gian, thời gian xảy ra vụ án và các tình tiết khác chúng tôi đã nắm chắc trong hồ sơ vụ án).

– Chị M cho tôi hỏi.

– Thưa vâng, quý Toà cứ hỏi.

– Hôm xảy ra sự việc, chị đi đâu, làm gì mà biết chuyện hai người.

– Buổi tối hôm đó tôi và H đang đi dạo thì gặp G trên đường.

– Đường nào?

– Đó là con đường đất nhỏ đầu thôn đi ra cánh đồng.

– Con đường đó có cây cối gì không?

– Đường thôn quê tôi đẹp lắm chứ, hai bên có rặng nhãn cành lá xum xuê đã mấy mùa hái quả.

– Chị nhớ kỹ xem trời hôm đó trăng tròn hay khuyết?

– Ông nhầm rồi, đó là một ngày cuối tháng làm gì có trăng.

– Lúc xảy ra sự việc chị nhớ xem là khoảng mấy giờ?

– Khoảng gần 10 giờ gì đó.

– Chị có chắc như vậy không?

– Đúng vậy, vì tôi nghe thấy tiếng tít tít 9 giờ tối được một hồi lâu từ chiếc loa công cộng đầu thôn vọng lại.

– Lúc xảy ra sự việc, chị đứng cạnh anh H sao không can ngăn? Trách nhiệm tình yêu của chị để ở đâu? Thấy tôi hỏi vậy, H đứng trên vành móng ngựa ngoái đầu nhìn lại với ánh mắt khác thường như trách cứ M điều gì đó mà chỉ những người đang yêu mới hiểu.

– Thưa quý Toà, lúc đó tôi đang bận công tác cá nhân.

– Công tác cá nhân của phụ nữ chắc phải tế nhị và kín đáo?

– Đúng vậy, khoảng 4 đến 5 gốc nhãn thì phải, ước chừng vài chục mét.

Như vậy là điều kiện tiếp thu của nhân chứng M đã rõ, tôi quyết định phân xử việc khai báo đúng sai: “Trời đã về khuya, đêm tối và cách xa như vây, liệu chị nhìn thấy những gì?”. M tỏ ra lúng túng, thẹn thùng và đang định ngồi xuống, thì tôi ôn tồn nói tiếp: Chị M, với lương tâm của một con người, một nữ sinh trẻ, đẹp có trình độ đại học, chị suy nghĩ như thế nào về lời khai trước phiên toà hôm nay. Trong phòng xử án có nhiều tiếng xì xào, cô M khai sai rồi, hoàn cảnh tối tăm như thế ai mà nhìn thấy gì. Nghiêm nét mặt lại, tôi đanh thép: “Chị M trả lời câu hỏi của tôi đi chứ?”. Biết không còn cách nào khác, đành phải thú nhận sự thật, M nhỏ nhẹ, em xin rút lui ý kiến. Ông Thẩm phán Q bình tĩnh trở lại, ông thở phào nhẹ nhõm như vừa trút được gánh nặng trong lòng và phấn khởi tiếp tục công việc xử án của mình.

Kết thúc phiên toà mặt trời đã đứng bóng, cầm chiếc cặp nhỏ trên tay đựng hồ sơ kiểm sát vụ án cùng BLHS và BLTTHS mà lòng tôi thanh thản bước chân trên con đường lô nhô đá sỏi về phía trụ sở VKS huyện. Bỗng có tiếng trong trẻo của một cô gái: Anh ơi đợi em một tí? Tôi quay lại thì M với đôi má ửng hồng vừa hớt hải chạy tới. Tôi hỏi gì đấy, M đỏ mặt nhìn tôi và nói: Xin lỗi anh vì em đã làm một việc không đúng để anh phải vất vả hôm nay. Không sao cả, việc ấy đã qua rồi em ạ. M thỏ thẻ đề nghị, em muốn tâm sự cùng anh qua bữa cơm trưa nay. Xin cảm ơn em! Để dịp khác được không, chúng ta còn gặp nhau trong cuộc sống này. Người như em chắc sẽ được nhiều người yêu quý, qua phiên toà này, em đã là người rất đáng ghi nhớ trong tôi. Như được tiếp sức, M nhìn xoáy vào tôi và hỏi thế sao trong phòng xử án trông anh nghiêm khắc thế. Tôi trả lời, nếu không nghiêm khắc thì làm sao giữ quyền công tố Nhà nước trước phiên toà hôm nay được. Thôi em về đi và nhớ động viên người yêu lên đường đi cải tạo và cải tạo cho tốt, cùng nhau hẹn ước đến ngày ra trại kết duyên vợ chồng./.

Đỗ Văn Đương

(Trích từ “Kỷ yếu Những kỷ niệm sâu sắc về ngành Kiểm sát nhân dân”, VKSNDTC – năm 2010)