Hoàng Đình Giong - người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Hoàng Đình Giong - người Cộng sản tài cao, đức trọng, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người Cộng sản kiên trung, người công dân ưu tú của Việt Nam đã hy sinh anh dũng giữa lúc nhiệt huyết cách mạng đang tràn đầy. Cuộc đời hoạt động, chiến đấu và tư tưởng của đồng chí như viên ngọc luôn toả hào quang sáng ngời. Đồng chí đã đi vào lịch sử như một nhà lãnh đạo xuất sắc của giai cấp công nhân, nhân dân lao động Việt Nam, hiến dâng trọn đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc vì chủ nghĩa Anh hùng cách mạng trong thời đại mới - thời đại Hồ Chí Minh.

Đồng chí đã lần lượt giữ các chức vụ quan trọng trong Đảng, như: Bí thư Chi bộ Hải ngoại Long Châu, Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Đảng (khoá I) phụ trách Xứ ủy Bắc kỳ, Chính ủy Quân giải phóng Nam Bộ, Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) Khu VI, Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) Khu IX.

Từ lúc còn nhỏ, đồng chí Hoàng Đình Giong là một học sinh thông minh, hăng say học tập, sớm có tư tưởng yêu nước, ghét Tây. Những năm 1923 - 1924, đồng chí đã bí mật tuyên truyền tư tưởng yêu nước trong học sinh các trường tiểu học ở Hòa An và Hà Quảng. Từ năm 1926 - 1927, đồng chí tham gia hoạt động cách mạng tại Quảng Uyên, Hà Quảng, Hoà An, Thông Nông; tham gia phong trào bãi khoá của học sinh tại Hà Nội, đặc biệt đã tích cực tham gia đấu tranh đòi thả nhà yêu nước Phan Bội Châu, tham gia tổ chức lễ truy điệu trọng thể nhà cách mạng yêu nước Phan Chu Trinh. Sau khi bị địch phát hiện và bị đuổi học, đồng chí Hoàng Đình Giong đã chỉ đạo, tổ chức cho những người yêu nước về tuyên truyền tư tưởng yêu nước cho thanh niên học sinh Cao Bằng, riêng đồng chí ở lại Hà Nội để gây dựng cơ sở, giữ mối liên lạc với phong trào thanh niên ở Hà Nội và là đầu mối liên lạc của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (VNCMTN).

Năm 1927, đồng chí Hoàng Đình Giong ra nước ngoài để liên lạc với tổ chức Hội VNCMTN và tham gia mở các lớp huấn luyện chính trị của tổ chức Hội tại Long Châu (Trung Quốc) cho cán bộ, đảng viên, thanh niên, những nhà yêu nước Việt Nam. Tháng 12/1929, các đồng chí Hoàng Đình Giong, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Văn Nọn vinh dự được kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng (một trong những tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam) và là đảng viên đầu tiên của tỉnh Cao Bằng; được bầu làm Bí thư Chi bộ Hải ngoại Long Châu. Chi bộ được giao nhiệm vụ trực tiếp gây dựng và phát triển phong trào quần chúng cách mạng ở vùng biên giới Cao Bằng - Lạng Sơn, tổ chức, hướng dẫn thanh niên yêu nước ra nước ngoài dự các lớp huấn luyện và đưa đón cán bộ đi hoạt động ở vùng biên giới hai nước Việt Nam - Trung Quốc.

Tháng 7/1933, được đồng chí Lê Hồng Phong giao nhiệm vụ, với cương vị Ủy viên Xứ ủy Bắc Kỳ, đồng chí Hoàng Đình Giong bí mật về hoạt động và chỉ đạo xây dựng cơ sở Đảng tại Hải Phòng, Quảng Ninh và vùng duyên hải. Từ những cơ sở Đảng do đồng chí gây dựng lại, những năm 1934 - 1935, cơ sở của Đảng bộ Hải Phòng, Quảng Ninh dần được khôi phục và lãnh đạo phong trào đấu tranh. Cuối tháng 3/1935, đồng chí Hoàng Đình Giong được bầu vào Ban Thường vụ Trung ương Đảng tại Đại hội lần thứ nhất họp ở Ma Cao (Trung Quốc) và được phân công phụ trách Xứ ủy Bắc Kỳ.

Khu lưu niệm đồng chí Hoàng Đình Giong tại làng Nà Toàn, phường Đề Thám, thành phố Cao Bằng.

Ngày 04/02/1936, đồng chí bị địch bắt khi đang về kiểm tra phong trào ở Hải Phòng và bị toà án thực dân Pháp kết án 5 năm tù. Đồng chí lần lượt bị giam cầm các nhà tù ở Cao Bằng, Hoả Lò (Hà Nội), Bắc Mê (Hà Giang), Sơn La và bị đày đi biệt xứ Mađagatxca (châu Phi). Với tinh thần bất khuất của người cộng sản kiên trung, đồng chí kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng, thường xuyên tập hợp anh em trong tù tham gia đấu tranh chống đế quốc. Trong thời gian bị đi biệt xứ, đồng chí đã tranh thủ được danh nghĩa đồng minh chống phát xít Đức và được Chính phủ Anh cho về nước. Ngày 25/10/1944, đồng chí Hoàng Đình Giong và đồng chí Lê Giản được không quân Anh chở và nhảy dù xuống xóm Bản Ngần, xã Vĩnh Quang, huyện Hoà An, nay là thành phố (Cao Bằng). Được trở về Tổ quốc, đồng chí Hoàng Đình Giong tích cực hoạt động cách mạng.

Sau ngày 9/3/1945, đồng chí cùng Đảng bộ Cao Bằng lãnh đạo nhân dân xóa bỏ chính quyền tay sai của địch, thành lập chính quyền cách mạng ở hầu hết các châu trong tỉnh, bao vây quân đội Nhật, trấn áp bọn phỉ phản động. Thực hiện Quân lệnh số 1 của Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc, Đảng bộ Cao Bằng cử đồng chí Hoàng Đình Giong làm Trưởng Ban khởi nghĩa, lãnh đạo lực lượng vũ trang cùng với quần chúng nổi dậy; từ ngày 20 - 22/8/1945, giành chính quyền cách mạng trước khi quân Đồng minh kéo vào nước ta.

Ngày 01/10/1945, đồng chí Hoàng Đình Giong được Bác Hồ và Trung ương đổi tên là Võ Văn Đức để đảm bảo bí mật cho việc hoạt động và được giao nhiệm vụ làm Chỉ huy trưởng Bộ đội Nam tiến. Ngày 20/11/1945, tại Hội nghị An Phú Xá (Gia Định), đồng chí được cử làm Chủ nhiệm Chính trị Bộ (Chính uỷ) Quân giải phóng Nam Bộ. Ngày 10/12/1945, đồng chí được Trung ương cử vào làm Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) Khu IX.

Tại Chiến khu 9, đồng chí cùng với Liên Tỉnh ủy và Bộ Chỉ huy Chiến khu đề ra những chủ trương đúng đắn, phù hợp với đặc điểm tình hình địch - ta trên chiến trường, chỉ huy các mặt trận chiến đấu ngăn chặn, tiêu diệt địch. Đồng chí đã xây dựng, phát triển lực lượng kháng chiến và giải quyết vấn đề đại đoàn kết dân tộc. Với những đóng góp xuất sắc của Tư lệnh Vũ Đức (thời gian này Võ Văn Đức được gọi là Vũ Đức) trong những ngày đầu năm 1946 đã góp phần củng cố và tổ chức lại bộ đội, giải quyết đúng đắn chính sách dân tộc, xây dựng tình đoàn kết dân tộc Việt và Khơ me...

Cuối tháng 11/1946, Khu Bộ trưởng Vũ Đức lên đường ra Bắc nhận nhiệm vụ mới. Khi đến tỉnh Ninh Thuận, đồng chí được Trung ương phân công ở lại làm Khu Bộ trưởng Khu VI. Đồng chí đã có nhiều đóng góp to lớn trong việc chỉ đạo xây dựng củng cố Trung đoàn 81 (Ninh Thuận), Trung đoàn 82 (Bình Thuận), chỉ đạo huấn luyện tác chiến và bồi dưỡng chiến tranh du kích cho lực lượng vũ trang Khu VI, giúp Đảng bộ Ninh Thuận, Bình Thuận lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành chiến tranh du kích, vận động đồng bào các dân tộc tích cực tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp. Là người chỉ huy cao nhất Khu VI lúc bấy giờ, đồng chí luôn bám sát cơ sở, bám sát phong trào để chỉ đạo, chỉ huy chiến đấu và đã anh dũng hy sinh tại chiến trường Ninh Thuận khi đang chỉ huy bộ đội chiến đấu chống lại quân xâm lược. Đồng chí đã để lại tình cảm đặc biệt quý mến, niềm thương tiếc vô hạn đối với lực lượng vũ trang Khu VI nói chung và Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các dân tộc, đồng bào đồng chí các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận.

Đồng chí Hoàng Đình Giong đã vinh dự được Chủ tịch nước truy tặng Huân chương Hồ Chí Minh (năm 1998) và danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (năm 2009). Năm 2018, đồng chí Hoàng Đình Giong vinh dự được Đảng và Nhà nước công nhận là lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam.