Bổ sung căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án để phù hợp với thực tiễn

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự nhằm bảo đảm đúng lộ trình thực hiện cam kết của Việt Nam trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (Hiệp định CPTPP) và yêu cầu theo Nghị quyết số 72 của Quốc hội. Đồng thời, việc ban hành Luật cũng đáp ứng yêu cầu của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời giải quyết những khó khăn, vướng mắc do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 nói riêng và quy định phù hợp với thực tiễn trong trường hợp thiên tai, dịch bệnh bất khả kháng nói chung.

Tại buổi thảo luận trực tuyến, các Đại biểu Quốc hội tập trung phát biểu chủ yếu vào các nội dung sửa đổi, bổ sung của Bộ luật Tố tụng hình sự. Nhất là các điều khoản về bổ sung trách nhiệm kiểm tra, xác minh sơ bộ tố giác, tin báo về tội phạm đối với Công an xã; bổ sung căn cứ kiểm tra, xác minh để quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án. Ngoài ra, các Đại biểu còn thảo luận 1 số nội dung liên quan đến việc cho phép cơ quan có thẩm quyền có thể khởi tố khởi tố vụ án hình sự hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với cả nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý mà không cần có yêu cầu khởi tố của bị hại.

Trước đó, tại phiên họp chiều ngày 20/10, các Đại biểu đã nghe Tờ trình của Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự và tiến hành thảo luận theo tổ về dự án luật này. Ngay sau khi kết thúc phiên thảo luận tổ, các ý kiến phát biểu của đại biểu Quốc hội từ 72 tổ thảo luận đã được tổng hợp đầy đủ, gửi các cơ quan hữu quan trong đó có cơ quan chủ trì soạn thảo. Trên cơ sở ý kiến thảo luận tại tổ, cơ quan chủ trì soạn thảo đã có giải trình, tiếp thu bước đầu.

Tại phiên họp toàn thể, các đại biểu Quốc hội phát biểu đánh giá cao Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Cơ quan chủ trì soạn thảo) và Ủy ban Tư pháp (Cơ quan chủ trì thẩm tra) trong việc chuẩn bị Tờ trình, hồ sơ dự án luật và báo cáo thẩm tra trình Quốc hội xem xét; đồng thời cơ bản thống nhất với nội dung trong các báo cáo.

Quốc hội thảo luận toàn thể trực tuyến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Bổ sung căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án để phù hợp với thực tiễn

Trước yêu cầu thực tiễn, việc bổ sung căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án sẽ tạo cơ sở pháp lý để giải quyết những khó khăn, vướng mắc cấp bách từ thực tiễn hiện nay cũng như khả năng phát sinh trong thời gian tới; bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân trong các trường hợp này, bởi sẽ có căn cứ pháp luật cho phép khi không thể tiến hành được các hoạt động tố tụng thì cơ quan tiến hành tố tụng được tạm đình chỉ và không tiếp tục áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế đối với người bị buộc tội.

Đồng thời, tạo cơ chế tố tụng để các cơ quan tiếp tục theo dõi, quản lý được vụ án, vụ việc tạm đình chỉ theo quy định của pháp luật; đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm; tránh được việc để xảy ra oan, sai; bỏ lọt tội phạm, người phạm tội.

Liên quan đến việc bổ sung căn cứ tạm đình chỉ trong giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố vì lý do thiên tai, dịch bệnh, Đại biểu Nguyễn Thanh Sang (Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) cho biết, tình hình dịch COVID-19 diễn biến phức tạp trên địa bàn toàn quốc, đặc biệt là tại TP. Hồ Chí Minh phải thực hiện triệt để việc giãn cách, cách ly, dẫn đến việc kiểm tra, xác minh, giải quyết các vụ việc trong giai đoạn tiếp nhận giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, việc tiến hành các hoạt động điều tra trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự và việc tiến hành các hoạt động tố tụng trong giai đoạn truy tố của các cơ quan có thẩm quyền bị trì hoãn, kéo dài. Do không thực hiện được các hoạt động cần thiết để xác định hành vi phạm tội, người phạm tội, để quyết định việc khởi tố, để chứng minh tội phạm khi kết thúc điều tra hoặc để quyết định việc truy tố.

Dự báo trong thời gian tới, tình hình diễn biến của dịch vẫn còn hết sức phức tạp, do đó, nguy cơ các vụ án, vụ việc bị đình trệ do thiên tai, dịch bệnh sẽ gia tăng nếu không có biện pháp tháo gỡ, giải quyết.

Do đó, Đại biểu bày tỏ tán thành bổ sung quy định cho phép tạm đình chỉ vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh trong cả ba giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử theo Khoản 1 Điều 148, khoản 1 Điều 229, Khoản 1 Điều 247 và Khoản 1 Điều 281 Bộ luật Tố tụng hình sự. Việc bổ sung quy định này sẽ tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để có cơ chế kiểm soát đối với những người bị buộc tội do vụ án, vụ việc vẫn trong vòng tố tụng, các cơ quan có thẩm quyền tố tụng vẫn tiếp tục theo dõi, quản lý được vụ án, vụ việc tạm đình chỉ. Việc bổ sung quy định này cũng góp phần thực hiện hiệu quả yêu cầu phòng, chống dịch bệnh.

Đảm bảo tính “chính danh” cho lực lượng công an xã

Những năm gần đây, Bộ Công an đã chuyển công an chính quy làm công an xã, tuy nhiên, tính pháp lý trên thực tế lại không có, vì vậy, cần thiết phải bổ sung trách nhiệm kiểm tra, xác minh sơ bộ tố giác, tin báo về tội phạm đối với lực lượng công an xã để đảm bảo “chính danh”. Thực tiễn cho thấy, công an xã đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự xã hội, đã và đang góp phần hiệu quả trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 hiện nay đang diễn ra phức tạp, phải xử lý ngay vụ việc tại địa bàn cơ sở. 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường bày tỏ tán thành với việc cần phải bổ sung trách nhiệm của công an cấp xã, quy định về các căn cứ tạm đình chỉ điều tra, tạm đình chỉ vụ án vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh như trong dự thảo đã quy định.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương) bày tỏ quan điểm nhất trí với sự cần thiết bổ sung thẩm quyền của công an xã trong hoạt động điều tra, tố tụng hình sự và quy định cho phép tạm đình chỉ trong trường hợp vì lý do bất khả kháng, do thiên tai, dịch bệnh được quy định trong dự thảo. Đồng thời làm rõ, việc bổ sung này nhằm thể chế hóa đường lối chủ trương của Đảng về bố trí công an xã chính quy. Đại biểu cho biết, thời gian qua, lực lượng công an xã trong tỉnh Hải Dương đã tổ chức chính quy về chức danh cơ cấu lực lượng, năng lực và trách nhiệm, làm lực lượng nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm an ninh trật tự an oàn xã hội  đấu tranh phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật. Đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đang diễn biến phức tạp, công an xã càng có vai trò quan trọng trong đấu tranh phòng chống tội phạm, xử lý ngay các vụ việc tại địa bàn cơ sở. Thực tiễn 2 năm triển khai hoạt động công an xã chính quy tham gia vào công tác điều tra hình sự đã góp phần kéo giảm tội phạm trên địa bàn tỉnh, bảo đảm tình hình an toàn trật tự cơ sở.

Cùng quan điểm về nội dung này, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Khánh Hoà) cho rằng, thời gian qua công an xã có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận lời khai ban đầu và chuyển ngay tố giác tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho cơ quan điều tra có thẩm quyền là hợp lý và triển khai tương đối tốt.

Diễn biến phức tạp về tội phạm ở cơ sở chủ yếu ở cấp xã, việc cần thiết phải bổ sung thêm thẩm quyền để lực lượng công an xã được “chính danh” sẽ đảm bảo  công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, xử lý ngay các vụ việc tại địa bàn từ đó giảm được áp lực giải quyết ở cả cấp huyện và cấp tỉnh.