Audio: Tăng cường vai trò, trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân trong bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước

Viện kiểm sát nhân dân không chỉ là cơ quan có chức năng buộc tội, mà còn giữ vai trò nòng cốt trong bảo vệ quyền con người, quyền công dân suốt quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ, đặc biệt là trong lĩnh vực tố tụng. Thông qua chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm phát hiện, xử lý hoặc kiến nghị xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Trong bối cảnh yêu cầu hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, việc đổi mới chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước, trong đó có Viện kiểm sát nhân dân, nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ lợi ích công cộng và lợi ích nhà nước là chủ trương lớn được Đảng và Nhà nước triển khai trong thời gian tới.

1. Chủ trương của Đảng, quy định của Hiến pháp và pháp luật về bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước

Trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam, việc bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước luôn được Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị đặc biệt quan tâm. Đây là vấn đề có tính thời sự trong giai đoạn hiện nay.

Đại hội Đảng lần thứ XIII đã khẳng định: “Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì Nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước...”. Tiếp đó, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022, Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã đặt ra nhiệm vụ: “Hoàn thiện chính sách, pháp luật liên quan đến tư pháp, bảo đảm tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân...”.

Theo quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) năm 2014 và các luật về tố tụng hiện hành, VKSND thực hiện nhiệm vụ bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước thông qua các hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại, lao động... Đặc biệt, với chức năng thực hành quyền công tố, VKSND có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước thông qua việc phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử các hành vi phạm tội. Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm bảo đảm các hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế đối với người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo tuân thủ đúng quy định của pháp luật; quyết định việc truy tố bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, bảo  đảm  mọi  hành  vi  phạm  tội  đều phải được khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và xử lý kịp thời, không để lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội, không để bất cứ ai bị xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tài sản, tự do, danh dự và nhân  phẩm  trái  pháp  luật; bảo đảm không để người nào bị khởi tố, bị bắt, tạm giữ, tạm giam, hạn chế quyền con người, quyền công dân trái pháp luật. Trong giai đoạn xét xử, Viện kiểm sát trực tiếp buộc tội bị cáo trước Tòa, kháng nghị các trường hợp oan, sai, bỏ lọt tội phạm... Đồng thời, VKSND phải chịu trách nhiệm về những quyết định của mình khi áp dụng các biện pháp tố tụng; qua đó, VKSND bảo đảm sự tuân thủ pháp luật, bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước.

Khi thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp với thẩm quyền ban hành các yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị, VKSND bảo đảm các quyết định, hành vi của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp được thực hiện đúng quy định của pháp luật, mọi vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp phải được phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh. Thông qua hoạt động kiểm sát, Viện kiểm sát bảo đảm các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được thi hành đúng pháp luật, đầy đủ, kịp thời; các quyền, lợi ích của người bị kết án không bị pháp luật tước bỏ phải được tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm, lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước được bảo vệ.

2. Bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân và một số vấn đề thực tiễn đặt ra

Mặc dù có nhiều nỗ lực trong việc bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước, nhưng thực tế hiện nay cho thấy, lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng đã và đang bị xâm hại nghiêm trọng (thời gian gần đây, có nhiều vụ đại án liên quan đến xâm phạm tài sản nhà nước, đất đai, khoáng sản, môi trường sinh thái phải xử lý hình sự. Các vụ án, vụ việc này đều có tính chất phức tạp, hậu quả xảy ra đặc biệt nghiêm trọng, phạm vi tác động ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân); tình trạng lãng phí diễn ra khá phổ biến, dưới nhiều hình thức khác nhau, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sự phát triển của đất nước, ảnh hưởng đến quyền lợi của cá nhân, tổ chức, như: Lãng phí tài nguyên thiên nhiên; lãng phí tài sản công do quản lý, sử dụng chưa hiệu quả... Bên cạnh đó, còn tình trạng hàng giả, kém chất lượng ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Với  chức  năng thực hành quyền công tố  và  kiểm  sát  hoạt  động  tư pháp theo quy định của Hiến pháp và pháp luật, VKSND là một thiết chế có vai trò quan trọng góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích  của  Nhà  nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Qua thực tiễn công tác, VKSND đã phát hiện nhiều vi phạm, sơ hở, thiếu sót trong hoạt động quản lý nhà nước gây lãng phí, thiệt hại hoặc có nguy cơ đe dọa gây thiệt hại, xâm phạm lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước; mặc dù các chủ thể vi phạm đã bị xử lý theo quy định của pháp luật, nhưng phần trách nhiệm dân sự về bồi thường, khắc phục thiệt hại cho Nhà nước, cho nhóm dễ bị tổn thương vẫn chưa được giải quyết triệt để; hoặc có trường hợp vi phạm chưa đến mức phải xử lý trách nhiệm hình sự nhưng phải giải quyết vấn đề dân sự để khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại cho Nhà nước thì không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào đứng ra khởi kiện nên dẫn đến thất thoát, lãng phí, thiệt hại cho Nhà nước. Trong những trường hợp này, Viện kiểm sát đã thực hiện quyền kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước để phòng ngừa hoặc khắc phục vi phạm, tuy nhiên, do thẩm quyền của Viện kiểm sát chỉ dừng lại ở việc ban hành văn bản kiến nghị nên việc khắc phục của các cơ quan có trách nhiệm còn chậm, mang tính hình thức, không triệt để, thậm chí có trường hợp không thực hiện, nhưng không có cơ chế, chế tài trực tiếp để xử lý, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Do đó, cần có giải pháp tăng cường hơn nữa vai trò, trách nhiệm của VKSND trong bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước.

Qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự, hành chính về đất đai cho thấy, công tác quản lý nhà nước về đất đai có nơi, có lúc còn chưa chặt chẽ; chính sách bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất chưa phù hợp; việc thi hành các quy định của pháp luật có liên quan đến lĩnh vực đất đai còn nhiều thiếu sót.

Thực tế hiện nay, một số trường hợp lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước bị xâm phạm không liên quan trực tiếp tới một cá nhân, cơ quan, tổ chức nào, do đó, các xâm phạm này không có thông tin phản ánh, kiến nghị, không có người đứng ra khởi kiện để giải quyết bằng thủ tục tố tụng dân sự, hành chính. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, VKSND các cấp đã phát hiện được nhiều vi phạm xâm phạm lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước của cả các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền và các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan, qua đó đã ban hành nhiều yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị nhằm khắc phục, phòng ngừa vi phạm. Tuy nhiên, việc yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị chỉ thực sự hiệu quả trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự, đối với việc giải quyết các vụ án hành chính thì vai trò của VKSND trong việc bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước vẫn còn hạn chế, trong đó một phần là do chưa có cơ chế bảo đảm phù hợp để bảo vệ nên các lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước luôn có nguy cơ, khả năng bị xâm phạm mà không có cơ quan nào có trách nhiệm bảo vệ.

Các cơ quan, tổ chức được giao quyền khởi kiện vụ án dân sự theo quy định tại Điều 187 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 để bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước chưa nhận thức đầy đủ, đúng đắn về quyền, trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước để thực hiện nghiêm chỉnh quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, các cơ quan, tổ chức còn bị hạn chế về thời gian và kỹ năng tham gia tố tụng nên không muốn khởi kiện.

Việc quy định nguyên tắc bắt buộc truy tố dẫn đến trong thực tiễn tố tụng, Viện kiểm sát không được quyết định truy tố hay không truy tố trong những trường hợp như: Thiệt hại mà tội phạm gây ra cho xã hội không lớn nhưng vẫn phải khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử; việc giải quyết vụ án bị kéo dài, gây lãng phí tiền của, nhân lực và thời gian của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng,...

Quy định liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của VKSND để bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước còn một số hạn chế, như: (1) Đối với một số cơ quan/người có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước không thực hiện hoặc thực hiện không đúng pháp luật xâm phạm tới lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước chưa đến mức xử lý hình sự, VKSND chỉ thực hiện được quyền yêu cầu, kiến nghị về khắc phục, phòng ngừa vi phạm, đối với việc trả lời kiến nghị trên thực tiễn còn tùy nghi, không thống nhất. Do đó, việc bảo đảm hiệu lực, hiệu quả về quyền yêu cầu, kiến nghị của Viện kiểm sát để bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước còn chưa cao. (2) Phương thức phát hiện các hành vi xâm phạm lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước của VKSND các cấp được thực hiện chủ yếu thông qua việc tham gia thực hiện chức năng, nhiệm vụ trong các vụ án, vụ việc mà VKSND được tham gia theo thẩm quyền tố tụng, việc kháng nghị xử lý, khắc phục, phòng ngừa vi phạm chỉ mang tính chất vụ việc và hậu quả đã xảy ra nên việc phòng ngừa là rất hạn chế, trong khi đó kết quả công tác yêu cầu, kiến nghị khắc phục, phòng ngừa vi phạm của Viện kiểm sát chưa mang lại hiệu quả cao, bởi việc khắc phục, phòng ngừa tiếp theo sau đó bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước chủ yếu dựa trên sự có tích cực, chủ động thực hiện từ phía cơ quan/người có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước có hành vi, quyết định vi phạm hay không. Hiện nay, việc xử lý trách nhiệm đối với cơ quan, người có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước khi không thực hiện hoặc thực hiện không đúng pháp luật dẫn đến xâm phạm lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước chủ yếu xử lý kỷ luật; việc xử lý hình sự chưa đảm bảo hiệu quả, không ngăn chặn từ sớm các vi phạm, chỉ sau khi có hậu quả nghiêm trọng xảy ra thì xử lý hình sự. Điều đó có phần tác động, ảnh hưởng đến chính sách cán bộ, bảo vệ tài sản, lợi ích công công, lợi ích nhà nước; chưa thực sự đáp ứng hiệu quả yêu cầu chống thất thoát, lãng phí hiện nay.

Tòa án nhân dân với vai trò là cơ quan xét xử, trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình mà phát hiện hành vi xâm phạm lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước thì Tòa án cũng không thể tự khởi kiện vụ án hành chính để bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước mà chỉ có thể kiến nghị, yêu cầu đến các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền để thực hiện và việc này còn hạn chế bởi Tòa án phải tập trung vào thực hiện chức năng, nhiệm vụ xét xử.

Bên cạnh đó, việc giải quyết các vụ án hình sự cũng còn thiếu cơ chế giải quyết linh hoạt để bảo vệ lợi ích Nhà nước, lợi ích công cộng ở mức độ cao hơn. Tình hình trên đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện, bổ sung cơ chế bảo vệ lợi ích Nhà nước, lợi ích công cộng từ sớm, từ xa, trong đó có việc nâng cao vai trò, trách nhiệm của VKSND không chỉ trong lĩnh vực giải quyết án hình sự mà cả trong lĩnh vực dân sự, hành chính.

3. Giải pháp tăng cường vai trò, trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân trong bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước

Một là, tăng cường vai trò, trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền công tố, kiểm sát giải quyết án hình sự.

Một nền tư pháp có hiệu quả phải là một nền tư pháp bảo vệ lợi ích của nhà nước, lợi ích công cộng, lợi ích của tổ chức, cá nhân một cách tốt nhất với chi phí thấp nhất… Để đạt được điều đó, có nhiều vấn đề phải được đổi mới mạnh mẽ, trong đó có vấn đề cơ chế tố tụng hiệu quả. Thực tiễn tố tụng hình sự ở Việt Nam cho thấy, nguyên tắc truy tố bắt buộc như hiện nay ở nước ta chưa thật sự phù hợp khi xử lý một số vụ việc cụ thể. Có nhiều vụ án, nếu xét theo các yếu tố cấu thành tội phạm và áp dụng nguyên tắc truy tố bắt buộc thì việc truy tố, xét xử lại không bảo đảm giữ ổn định, trật tự các quan hệ xã hội, không mang lại lợi ích công. Nghiên cứu về thẩm quyền truy tố của Viện kiểm sát/Viện công tố các nước Trung Quốc, Pháp, Mỹ, Hungary, Liên bang Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc… cho thấy cơ quan công tố có quyền tự quyết rất lớn trong việc có quyết định truy tố ra Tòa án hay không cho dù có đủ chứng cứ để chứng minh tội trạng của bị cáo trước Tòa, nếu xét thấy việc truy tố không mang lại các lợi ích về mặt xã hội cũng như lợi ích cộng đồng. Việc sử dụng nguyên tắc quyết định truy tố cho phép Viện kiểm sát kiểm soát được tình hình tội phạm, nhờ đó có được những quyết định thích đáng nhất.

Vì vậy, cần nghiên cứu bổ sung cơ chế thỏa thuận thú tội, gắn với nguyên tắc Viện kiểm sát được quyền cân nhắc để lựa chọn việc truy cứu trách nhiệm hình sự, truy tố dựa trên những cân nhắc, tính toán bảo vệ tốt nhất lợi ích của Nhà nước, lợi ích của cá nhân, tạo điều kiện cho người phạm tội có điều kiện ăn năn, hối cải và hướng thiện. Nguyên tắc này không mâu thuẫn với nguyên tắc mọi hành vi phạm tội đều phải được phát hiện, xử lý kịp thời. Cần phải nhận thức đây là một chính sách khoan hồng đặc biệt, vì lợi ích chung (Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới cũng đã thể hiện theo tinh thần này).

Tuy vậy, cũng cần có cơ chế kiểm soát từ bên trong và bên ngoài, có điều kiện cụ thể để cơ chế này không bị lạm dụng mà phải thực hiện khách quan, công tâm, vì lợi ích nhà nước, lợi ích công, mà cũng là vì Nhân dân, vừa đảm bảo nghiêm minh, vừa thấu tỏ được tính nhân văn, khoan dung của chế độ, của nền tư pháp xã hội chủ nghĩa. Vấn đề này cần được đặt ra trong việc sửa đổi toàn diện Bộ luật Tố tụng hình sự và các luật liên quan trong thời gian tới.

Hai là, tăng cường vai trò, trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân trong lĩnh vực dân sự.

Để tăng cường bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước của VKSND trong lĩnh vực dân sự, ngày 24/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khoá XV đã thông qua Nghị quyết số 205/2025/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công, trong đó quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, trình tự, thủ tục VKSND khởi kiện vụ án dân sự công ích trong trường hợp không có người khởi kiện để bảo vệ lợi ích công trong 06 lĩnh vực gồm: (1) Đầu tư công; (2) Đất đai, tài nguyên, tài sản công khác; (3) Môi trường sinh thái; (4) Di sản văn hóa; (5) An toàn thực phẩm, dược phẩm; (6) Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Nghị quyết này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2026.

Triển khai thực hiện Nghị quyết số 205/2025/QH15 của Quốc hội, VKSND tối cao đang triển khai những nhiệm vụ sau:

- Xây dựng các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Nghị quyết gồm: (1) Thông tư liên tịch quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công và hệ thống biểu mẫu văn bản tố tụng, nghiệp vụ ban hành kèm theo Thông tư liên tịch (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026); (2) Quy chế phối hợp giữa VKSND tối cao với một số tổ chức có chức năng, nhiệm vụ bảo vệ người dễ bị tổn thương, lợi ích công là đối tượng mà VKSND có trách nhiệm khởi kiện vụ án dân sự công ích để bảo vệ theo Nghị quyết của Quốc hội (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026); (3) Hướng dẫn của VKSND tối cao về trình tự, thủ tục và kỹ năng khởi kiện vụ án dân sự công ích. Tổ chức hội nghị quán triệt Nghị quyết của Quốc hội, Thông tư liên tịch và các văn bản khác về việc thực hiện thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự công ích.

- Tiếp tục thực hiện việc tham khảo, học tập kinh nghiệm của Viện kiểm sát Trung Quốc trong kiểm sát tố tụng dân sự công ích; xây dựng chương trình, kế hoạch đào tạo; biên soạn tài liệu giảng dạy, học tập về việc khởi kiện vụ án dân sự công ích của VKSND;

- Xây dựng hệ thống chỉ tiêu công tác, chế độ báo cáo thống kê về kết quả thực hiện thí điểm tố tụng dân sự công ích đáp ứng yêu cầu về quản lý công tác, phục vụ xây dựng các báo cáo công tác của ngành Kiểm sát nhân dân; đẩy mạnh công tác tuyên truyền về việc khởi kiện vụ án dân sự công ích; chuẩn bị các điều kiện bảo đảm cho việc thi hành Nghị quyết.

- Các VKSND được giao thí điểm khởi kiện vụ án dân sự công ích gồm Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk thực hiện các công việc chuẩn bị thí điểm khởi kiện vụ án dân sự công ích; rà soát, chuẩn bị các điều kiện cần thiết về tổ chức bộ máy, nhân sự, cơ sở vật chất, trang thiết bị và các điều kiện bảo đảm khác; xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết, bố trí đội ngũ công chức có năng lực, kinh nghiệm để thực hiện nhiệm vụ thí điểm; tham mưu tỉnh uỷ, thành uỷ ban hành Nghị quyết hoặc Chỉ thị về việc triển khai thực hiện ở địa phương; chủ trì xây dựng các quy chế phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan ở địa phương để thực hiện nhiệm vụ (hoàn thành trong Quý I/2026). Các VKSND tỉnh, thành phố còn lại nắm tình hình, lựa chọn các vụ việc có đủ điều kiện để ban hành thông báo và kiến nghị các chủ thể có liên quan thực hiện việc khởi kiện; phối hợp với các VKSND tại địa phương thí điểm trong các vụ án có liên quan địa phương mình.

Đây là vấn đề mới và khó, nhưng khi thực hiện tốt, VKSND sẽ góp phần quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng. Hiện nay, VKSND tối cao đã chỉ đạo quyết liệt công tác này và sang năm 2026 sẽ có những kết quả trên thực tế.

Ba là, tăng cường vai trò, trách nhiệm của VKSND trong giải quyết án hành chính.

Cần tiếp tục nghiên cứu bổ sung cơ chế khởi kiện vụ án hành chính của VKSND để bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước theo hướng: Trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm sát, nếu VKSND phát hiện thấy cơ quan, người có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước không thực hiện hoặc thực hiện không đúng pháp luật khi ban hành quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính gây thiệt hại hoặc có nguy cơ gây thiệt hại đến lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước ở tất cả các lĩnh vực, trong đó tập trung chủ yếu ở một số lĩnh vực: Tài chính, đất đai, tài nguyên khoáng sản, môi trường, an toàn thực phẩm, dược phẩm, quản lý thuế... mà chưa đến mức xử lý hình sự thì thực hiện quyền yêu cầu, xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ hoặc phối hợp với các cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán... để thực hiện quyền kiến nghị đối với cơ quan/người có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước khắc phục vi phạm trong một thời gian nhất định; nếu hết thời hạn kiến nghị mà cơ quan/người có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước không tự khắc phục vi phạm thì VKSND tiến hành khởi kiện các vụ án hành chính nêu trên ra Tòa án giải quyết. Đây là cơ chế nhằm tăng tính phòng ngừa, răn đe, phát hiện xử lý từ sớm, từ xa, giảm thiểu rủi ro, thiệt hại cho lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng.

Bên cạnh đó, VKSND cần tăng cường xây dựng cơ chế phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong phát hiện, xử lý vi phạm liên quan đến lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước; định kỳ tổ chức giao ban liên ngành, trao đổi thông tin các vụ việc có dấu hiệu ảnh hưởng đến lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước để chủ động phát hiện, khởi kiện vụ việc có dấu hiệu xâm hại lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước tại Tòa án nhân dân; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, bồi thường thiệt hại do hành vi xâm hại lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước. Mặt khác, ngành Kiểm sát nhân dân cần kịp thời tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, kiến thức pháp luật cho cán bộ, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, trong đó, tập trung tổ chức tập huấn chuyên đề về pháp luật bảo vệ tài nguyên môi trường, đầu tư công, đất đai...; chú trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ, Kiểm sát viên để xây dựng đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên có phẩm chất đạo đức tốt, có năng lực chuyên môn cao, có ý thức trách nhiệm cao; có kiến thức chuyên sâu về kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự, hành chính liên quan đến lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước; tổ chức tuyên truyền về trách nhiệm bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích nhà nước trong Nhân dân; phối hợp với các cơ quan báo chí, truyền thông phản ánh kịp thời những vụ việc nghiêm trọng xâm phạm lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng, góp phần răn đe, phòng ngừa tội phạm.

Tăng cường vai trò và nâng cao trách nhiệm của VKSND trong bảo vệ lợi ích công cộng và lợi ích nhà nước là yêu cầu cấp bách, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền và giữ gìn pháp chế xã hội chủ nghĩa. Để thực hiện hiệu quả mục tiêu này, cần triển khai đồng bộ các giải pháp về hoàn thiện pháp luật, kiện toàn tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên và tăng cường cơ chế phối hợp liên ngành. Cùng với đó, việc đề cao tinh thần trách nhiệm của từng Kiểm sát viên và từng đơn vị trong toàn ngành Kiểm sát nhân dân là yếu tố then chốt nhằm bảo đảm kỷ cương pháp luật, trật tự xã hội và đóng góp vào sự phát triển ổn định, bền vững của đất nước.