Những điều chưa biết về Lễ cúng đêm giao thừa (trừ tịch)

Quân lương cho thiên binh của quan Hành khiển

Theo quan điểm của người Việt xưa, trong vũ trụ có sao Mộc (木星 Mộc tinh) mà phương Đông gọi là sao Thái Tuế (太歲), 12 năm quanh hết một vòng mặt trời. Hàng năm đi ngang qua một cung trên đường Hoàng đạo, ứng với 12 cung từ Tý đến Hợi. Khi sao Mộc đi vào cung Tý năm đó gọi là năm Tý, đến cung Sửu năm đó là năm Sửu …vào cung Hợi là năm Hợi. Người xưa, với quan niệm phong phú về thần linh đã không coi đơn giản đó là một ngôi sao mà là 12 vị thần hành khiển (quan văn), hành binh (quan võ) gọi là thập nhị Đại vương hành khiển và tin rằng đó là những người thay mặt Ngọc Hoàng – vị vua của thiên giới trông coi mọi việc trên thế gian, mỗi vị một năm theo chu kỳ của 12 con giáp. Vì vậy sao Thái Tuế đi vào sao nào thì sao đó được tôn là vị “Hành khiển thâp nhị chi Thần” (行遣十二之神). Bên cạnh mười hai vị hành khiển luôn có mười hai phán quan. Đại vương hành khiển lo việc thi hành những mệnh lệnh của Ngọc Hoàng còn phán quan thì lo việc ghi chép công, tội của mọi người, mọi gia đình, mọi thôn xã. Ví dụ, năm nay là năm Dậu là năm “Lỗ Vương Hành khiển, Ngũ Nhạc hành binh chi thần, Cự Tào phán quan” phụ trách, hết năm nay, sang năm mới là năm Tuất sẽ do “Việt Vương Hành khiển, Thiên Bá hành binh chi thần, Thành Tào phán quan” phụ trách. Các vị đại vương này còn gọi là đương niên chi thần, mỗi vị có trách nhiệm cai trị thế gian trong cả năm, xem xét mọi việc hay dở của từng người, từng gia đình, từng thôn xã cho đến từng quốc gia để định công luận tội, tâu lên Thượng đế. Thượng đế, căn cứ vào bản công tội đó để chỉ thị cho người mới xuống  cai trị biết để định công, tội.

Theo quan niệm của người Việt xưa, lúc giao thừa, là khoảnh khắc các vị quan Hành khiển cùng quan binh chuyển giao công tác. Lễ giao thừa được cúng ở ngoài trời là bởi vì người Việt xưa hình dung trong phút cựu vương hành khiển bàn giao công việc cho tân vương luôn có quân đi, quân về đầy không trung tấp nập, vội vã đến nỗi  quan quân còn chưa kịp ăn uống gì. Những phút ấy, các gia đình đưa xôi gà, bánh trái, hoa quả, toàn đồ ăn nguội ra ngoài trời cúng vì việc bàn giao, tiếp quản công việc hết sức khẩn trương nên các vị không thể vào trong nhà mà chỉ có thể dừng vài giây ăn vội vàng hoặc mang theo.

Tâm nguyện về một năm mới an khang, thịnh vượng

Với quan niệm trên, mâm cỗ cúng giao thừa để thể hiện lòng thành tiễn đưa người nhà trời đã cai quản mình năm cũ và đón người nhà trời mới xuống làm nhiệm vụ cai quản hạ giới năm tới. Tâm nguyện của gia chủ mong rằng các quan hành khiển năm cũ sẽ báo cáo tốt về mình với Ngọc hoàng để năm mới được phù hộ, độ trì tốt hơn, nhiều may mắn hơn năm cũ. Những thức cúng trên mâm cỗ giao thừa thường không quá cầu kỳ nhưng những đồ cúng dâng phải có là: gà trống ngậm hoa hồng, bánh chưng, xôi gấc, giò chả, hoa quả, gạo muối và rượu. Gà trống, theo quan niệm của Người Việt xưa là biểu tượng của ngũ đức: văn, võ, dũng, nhân, tín là những đức tính rất cần có của một bậc dũng sĩ. Bông hoa hồng đỏ trên miệng gà là hình ảnh tượng trưng cho ông mặt trời vì giao thừa (trừ tịch) là đêm mà mặt trời ngủ sâu nhất, gà trống sẽ cất cao tiếng gáy đánh thức mặt trời dậy để cả năm được tràn ngập ánh sáng, mưa thuận gió hòa, con đường tiền tài, sức khỏe… được rạng rỡ, sáng sủa.

Nhiều thế hệ người Việt hiện nay luôn ăn sâu vào tiềm thức về một mâm cỗ cúng giao thừa với chú gà trống luộc vàng tươm trên mâm xôi đỗ thơm phức, vươn cao mỏ ngậm bông hoa hồng với hai cánh giang rộng.

Mâm cỗ giao thừa không chỉ là thể hiện tín ngưỡng tâm linh cổ xưa của người Việt mà nó còn chất chứa những tâm nguyện về một năm mới bình an, may mắn và hạnh phúc cho gia chủ.

Văn khấn lễ giao thừa ngoài trời (theo Vietnamnet)

Nam mô A di đà Phật (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương

Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật

Con kính lạy Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần

Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Hành khiển: Lỗ Vương Hành Khiển, Ngũ Nhạc chi Thần

Con kính lạy ngài đương niên Thiên quan: Cự Tào Phán quan.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ hổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.

Nay là phút giao thừa năm Bính Thân với năm Đinh Dậu, chúng con là: …………….., sinh năm: ………, hành canh: ……….. tuổi, cư ngụ tại số nhà: ………, ấp/khu phố: ……….., xã/phường: ……….., quận/huyện: ......................, tỉnh/thành phố: ........................

Phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.

Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật thánh, dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.

Chúng con kính mời: Ngài cựu niên đương cái Thái tuế, ngài tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân và chư vị thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.

Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần. Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy)

Sơn Tùng