Một số vấn đề cần lưu ý trong xử lý hình sự tội phạm đánh bạc
Ngày đăng : 09:11, 03/02/2025
Tình hình tội phạm đánh bạc hiện nay đang diễn biến khá phức tạp. Cùng với sự phát triển của công nghệ, các hình thức đánh bạc không chỉ dưới dạng truyền thống như: Đánh bài, cá độ bóng đá, đánh đề... mà còn núp bóng dưới nhiều hình thức trực tuyến (tạo kẽ hở cho các đối tượng thực hiện các hoạt động phi pháp mà khó bị các cơ quan chức năng phát hiện. Đánh bạc không chỉ gây hậu quả về kinh tế, mà còn có thể là nguyên nhân dẫn đến những loại tội phạm khác như tội phạm xâm phạm sở hữu để có tiền đánh bạc; tội phạm xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ của người khác...
Do đánh bạc có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, nên việc mô tả quy tắc đánh bạc dưới hình thức nào cũng cần phải cụ thể, việc nắm bắt các quy tắc này góp phần mô tả chính xác hành vi phạm tội, xác định tại thời điểm đánh bạc, người đánh bạc thắng hay thua nhằm xác định tổng số tiền trên chiếu bạc… Số tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc bao gồm: Tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc thu giữ được trực tiếp tại chiếu bạc; tiền hoặc hiện vật thu giữ được trong người các con bạc mà có căn cứ xác định đã được hoặc sẽ được dùng đánh bạc; tiền hoặc hiện vật thu giữ ở những nơi khác mà có đủ căn cứ xác định đã được hoặc sẽ được dùng đánh bạc.
Những vấn đề cần lưu ý khi xử lý hình sự tội phạm đánh bạc
Xác định tiền, giá trị hiện vật dùng đánh bạc
Hiện nay, trong quá trình xử lý tội phạm đánh bạc, các cơ quan tố tụng vẫn đang áp dụng tinh thần của Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP ngày 22/10/2010 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Điều 248, 249 Bộ luật Hình sự để xác định số tiền dùng đánh bạc giống với hướng dẫn đối với lô đề, cá độ. Theo đó: “Trường hợp nhiều người cùng tham gia đánh bạc với nhau thì việc xác định tiền, giá trị hiện vật dùng đánh bạc đối với từng người đánh bạc là tổng số tiền, giá trị hiện vật của những người cùng đánh bạc; trường hợp đánh bạc dưới hình thức chơi số đề, cá độ bóng đá, cá độ đua ngựa, thì một lần chơi số đề, một lần cá độ bóng đá, một lần cá độ đua ngựa (để tính là một lần đánh bạc) được hiểu là tham gia chơi trong một lô đề, tham gia cá độ trong một trận bóng đá, tham gia cá độ trong một kỳ đua ngựa, trong đó người chơi có thể chơi làm nhiều đợt. Trách nhiệm hình sự được xác định đối với người chơi một lần đánh bạc trong các trường hợp này là tổng số tiền, giá trị hiện vật dùng để chơi trong các đợt đó”.
Khi xác định số tiền sử dụng vào việc đánh bạc của các đối tượng tại thời điểm bắt quả tang cần lưu ý thu giữ đúng số tiền sử dụng vào việc đánh bạc, đặc biệt là trường hợp đối tượng mang theo tiền trong người nhiều hơn số tiền sử dụng vào việc đánh bạc. Đơn cử trường hợp đối tượng tham gia đánh bạc dưới hình thức đánh bài mậu binh, sau khi nhận được tiền thắng đối tượng bỏ vào túi áo, thua bỏ tiền từ túi áo ra chung cho những đối tượng khác thì toàn bộ số tiền trong túi áo là tiền đối tượng sử dụng vào việc đánh bạc; còn trường hợp các đối tượng đánh bài phỏm (đánh trụ), mỗi người cùng bỏ ra trên chiếu bạc 2.000.000 đồng là tiền đánh bạc, thì tổng số tiền sử dụng vào việc đánh bạc trong trường hợp này là 8.000.000 đồng, mặc dù sau khi thắng bị can có cất tiền vào trong người thì vẫn chỉ tính số tiền bỏ ra đánh bạc thực tế trên chiếu bạc là 8.000.000 đồng. Việc xác định tổng số tiền sử dụng vào việc đánh bạc và chứng minh số tiền sử dụng vào việc đánh bạc rất quan trọng khi xác định dấu hiệu tội phạm này.
Xác định đồng phạm về Tội đánh bạc trong trường hợp có đối tượng về trước và bỏ chạy
- Trường hợp quá trình đánh bạc có đối tượng bỏ về trước:
Trong nhiều vụ án đánh bạc, tại thời điểm bắt quả tang có thể bắt hết toàn bộ đối tượng tham gia đánh bạc, nhưng có trường hợp các đối tượng khai ra những người cùng tham gia đánh bạc mà bỏ về trước. Tác giả nêu ra hai vụ án sau để lưu ý có hay không việc xử lý hình sự đối với người đánh bạc bỏ về trước.
Vụ án thứ nhất: Vào khoảng 18 giờ, ngày 31/01/2021, tại sân nhà của Nguyễn Văn T thuộc thị trấn Đ, huyện P, tỉnh H; Nguyễn Văn T đã cho Đoàn Hoàng B và Phạm Hữu H sử dụng bộ bầu cua và sân của mình để đánh bạc dưới hình thức xóc bầu cua thắng thua bằng tiền với Hoàng Nam L, Bùi V và một số đối tượng khác (chưa xác định được nhân thân, lai lịch). Khoảng 21 giờ có Nguyễn A đến bỏ ra 50.000 đồng đánh 01 ván bạc và thua số tiền 50.000 đồng rồi đứng xem, sau đó A bỏ về trước. Đến 22 giờ cùng ngày thì Công an huyện P phối hợp với Công an thị trấn Đ bắt quả tang Đoàn Hoàng B và Phạm Hữu H, Bùi V, còn một số đối tượng khác bỏ chạy thoát. Tổng số tiền thu giữ vào việc đánh bạc là 7.900.000 đồng.
Trong vụ án trên, do đối tượng Nguyễn A bỏ ra số tiền 50.000 đồng để đánh 01 ván bạc với Đoàn Hoàng B rồi đi về trước, không xác định được tổng số tiền tại ván bạc này nên không có căn cứ để xử lý hình sự; Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện P đã ra quyết định xử phạt hành chính với hình thức phạt tiền. Hình thức đánh bầu cua là đánh theo ván, để xác định tổng số tiền đánh bạc tại ván bạc, chỉ có thể dựa trên lời khai của các đối tượng, tuy nhiên do chơi nhiều ván bạc nên các đối tượng không thể nhớ chính xác do đó rất khó để xác định tổng tiền của ván bạc đó, vì vậy không có cơ sở để xử lý hình sự.
Vụ án thứ hai: Vào lúc 16 giờ 50 phút ngày 02/01/2023, tại nhà bà Trương Thị D, địa chỉ tại huyện Q, tỉnh B; Đội cảnh sát hình sự Công an huyện Q phát hiện và lập biên bản bắt người phạm tội quả tang đối với Trương Thị D, Nguyễn Văn T, Ngô Mạnh H, Phan Trọng Q đang có hành vi đánh bạc dưới hình thức đánh bài cào liêng thắng thua bằng tiền, thu giữ số tiền mà các đối tượng sử dụng để đánh bạc là 9.530.000 đồng. Các đối tượng khai nhận trước đó còn có đối tượng Phan Thanh G cùng tham gia đánh bạc, đến 16 giờ cùng ngày thì G thua hết tiền và bỏ về trước. Sau đó, bà Trương Thị D mới tham gia đánh bạc thay vị trí của G. Khi tham gia đánh bạc, bà D bỏ ra số tiền 250.000 đồng, đến thời điểm bị bắt quả tang bà D đang thắng 30.000 đồng, như vậy bà Duyên có số tiền 280.000 đồng.
Trong vụ án này, tại thời điểm bắt quả tang không có Phan Thanh G, tuy nhiên, quá trình lấy lời khai, các đối tượng cùng khai có Phan Văn G tham gia đánh bạc từ ban đầu, mô tả chính xác vị trí ngồi tham gia đánh bạc. Tại thời điểm đối tượng G bỏ về, tổng số tiền trên chiếu bạc được xác định là 9.250.000 đồng, do đó đã đủ định lượng xử lý về Tội đánh bạc. Cơ quan Cảnh sát điều tra huyện Q đã khởi tố vụ án, khởi tố 06 bị can nói trên để điều tra, xử lý.
Như vậy, cần lưu ý đến các trường hợp có đối tượng đánh bạc bỏ về trước để xem xét xử lý hành chính hay xử lý hình sự. Vấn đề quan trọng nhất là việc chứng minh tổng số tiền mà toàn bộ nhóm đối tượng đã sử dụng vào các ván bạc tính đến thời điểm đối tượng bỏ về.
- Trường hợp quá trình bắt quả tang có đối tượng chạy thoát:
Trong trường hợp bắt quả tang có đối tượng chạy thoát, cần lưu ý cách tính tổng số tiền mà các đối tượng sử dụng vào việc đánh bạc để có cơ sở xử lý. Khi đó, cơ quan tố tụng cần căn cứ vào hình thức đánh bạc cụ thể, lời khai của những người đánh bạc để xác định. Ví dụ: Trường hợp đối tượng tham gia đánh bạc dưới hình thức đánh bài, tham gia từ đầu đến tại thời điểm bắt quả tang, tổng số tiền đánh bạc là 5.000.000 đồng trở lên thì toàn bộ số tiền sử dụng vào việc đánh bạc đã đủ cấu thành tội phạm, khi đó nếu có đầy đủ tài liệu chứng cứ thì có thể truy vết được đối tượng chạy thoát và tiến hành điều tra, xử lý.
Một số khó khăn trong xử lý hình sự hành vi đánh bạc
- Đánh bạc dưới hình thức đánh lô, đề:
Trong các vụ án đánh bạc dưới hình thức lô đề, ngoài những lưu ý về thời điểm mở thưởng, quy ước đánh lô, đề của các đài… thì vấn đề cần xem xét khi xử lý hình sự là xác định số tiền đánh bạc khi trúng lô, trúng đề và việc truy thu tiền đánh bạc dưới hình thức này. Dựa vào các điểm a, b khoản 1 Điều 47 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 (BLHS năm 2015), có thể xác định số tiền dùng để mua số lô, đề là phương tiện phạm tội, còn số tiền trúng lô đề là số tiền thu lợi bất chính; do đó, cần tịch thu sung vào ngân sách nhà nước. Thực tế cho thấy trong một số vụ đánh lô đề, các bên chưa có sự giao nhận tiền, mới thoả thuận trao đổi thông qua tin nhắn, gọi điện,… nên dễ gây nhầm lẫn trong việc tính tiền để truy thu sung quỹ. Ví dụ: A đánh đề với nhiều người, tuy nhiên lại không có khả năng giữ lại để trực tiếp thắng thua với những người chơi nên A thoả thuận với B sau khi nhận con số và tiền của người chơi, A trích ra một phần con số của người chơi và tự đánh thêm với B. Khi đó, A tham gia đánh bạc dưới hình thức lô, đề với nhiều người, trong đó có những số đề người chơi đánh trúng, còn lại là không trúng. Vấn đề đặt ra là việc truy thu tiền được tính như thế nào?
Quan điểm thứ nhất cho rằng, phải truy thu toàn bộ số tiền của những người chơi và số tiền đánh bạc của A, B tương ứng với số tiền định lượng đánh bạc cho A, B và những người chơi lô, đề.
Quan điểm thứ hai cho rằng, phải truy thu toàn bộ số tiền thua của những người đánh bạc với A thua; số tiền mà A thua phải chung cho những người trúng số lô, đề; số tiền A tham gia đánh bạc với B mà A thua; số tiền B được A chia lại từ các con bạc trúng số đề, B phải chung cho họ.
Theo tác giả, việc truy thu số tiền theo quan điểm thứ hai là hợp lý và đúng quy định của pháp luật. Việc bóc tách các khoản tiền đánh bạc để truy thu nhằm tránh trường hợp truy thu “hai lần trong cùng hành vi phạm tội”. Trong nhiều vụ án đánh đề phức tạp, có nhiều đối tượng tham gia, các đối tượng “ăn chênh lệch” thì cũng cần phải tính số tiền thu lời bất chính từ việc “ăn chênh lệch” đó.
Ngoài ra, pháp luật hiện hành chưa có hướng dẫn định tội danh trường hợp một người đánh lô đề trong cùng một ngày với nhiều chủ đề khác nhau, số tiền đánh đề với từng chủ đề đều dưới 05 triệu nhưng khi cộng tổng của các chủ đề thì trên 05 triệu; về xác định số lần, số tiền đánh bạc trong trường hợp mua bán số đề dựa theo kết quả xổ số của nhiều công ty xổ số của tỉnh, thành phố trong cùng một ngày. Đây là trường hợp phổ biến với các vụ án tại khu vực phía Nam (bởi xổ số miền Bắc mỗi ngày chỉ có 01 kết quả xổ số thuộc tỉnh, thành phía Bắc, trong khi miền Nam và miền Trung mỗi ngày có từ 02 đến 04 đài xổ số của tỉnh, thành thuộc xổ số miền Nam, miền Trung công bố kết quả).
- Đánh bạc dưới hình thức cá độ bóng đá:
Trong thực tiễn giải quyết một số vụ án đánh bạc, vẫn còn quan điểm chưa thống nhất trong việc định tội danh, cụ thể là đối với “người môi giới” thì bị xử lý về Tội đánh bạc hay Tội tổ chức đánh bạc. Ví dụ: Trước khi khai mạc giải vô địch bóng đá thế giới World Cup diễn ra vào ngày 21/11/2022, Phạm T có quen biết và gặp Lê V, sau đó V cho T số điện thoại và nói với T nếu muốn đánh bạc dưới hình thức cá độ bóng đá thì liên hệ số điện thoại trên. Trong quá trình diễn ra giải vô địch bóng thế giới World Cup 2022, thì T sử dụng điện thoại cá nhân liên lạc đến số điện thoại mà V đưa và nói chuyện với một người đàn ông (không xác định được nhân thân, lai lịch) hỏi về tỉ lệ cá cược (kèo) trận đấu và thống nhất với nhau như sau: Sau khi người chơi nhắn tin số tiền và chọn kèo để cá cược thì T chuyển lại số tiền và kèo của người chơi qua số thuê bao 0988.210.xxx, khi kết thúc trận đấu thì T chốt số tiền thắng thua với thuê bao 0988.210.xxx và thoả thuận kết thúc giải đấu thì sẽ thanh toán tiền với nhau, nếu T thắng sẽ có người đến nhà T đưa tiền, còn thua thì T đưa tiền đến quán cà phê C thuộc huyện H, tỉnh N, rồi có người đến lấy, sau khi tính toán tiền thắng thua của mỗi người chơi thì T nhận được 30.000 đồng/1.000.000 đồng, kể cả người chơi thắng hay thua; đối với những người chơi thì T thoả thuận sau khi trận đấu kết thúc tính thắng thua rồi giao nhận tiền.
Trong vụ án trên, Phạm T với vai trò là trung gian, môi giới đứng ra đi tìm các con bạc và gửi các kèo cá độ đến một người “kèo trên” để hưởng tiền hoa hồng. Vậy cần xác định T tham gia với vai trò là đồng phạm Tội đánh bạc hay phạm tội tổ chức đánh bạc. Theo tác giả, trường hợp này cần xác định Phạm T là đồng phạm về Tội đánh bạc. Đối chiếu với các dấu hiệu pháp lý của Điều 321 BLHS năm 2015, thì T thực hiện hành vi đánh bạc với vai trò giúp sức cho “người kèo trên”, còn những người đánh bạc đánh bạc trực tiếp với “người kèo trên”, do đó đã thoả mãn hành vi đánh bạc thắng thua bằng tiền; còn hành vi “môi giới” của T không thuộc hành vi tổ chức, vì hành vi tổ chức gồm các dạng hành vi như chỉ huy, phân công, điều hành để những người khác dùng tiền, hiện vật có giá trị tham gia vào sự kiện, sự việc mà họ có thể được thua bằng tiền.
Ngoài ra, quy định của pháp luật liên quan đến tội phạm tổ chức đánh bạc, gá bạc còn chưa thật sự rõ ràng như: Hành vi gá bạc chưa có quan điểm thống nhất về việc có bắt buộc phải kèm theo động cơ thu lời bất chính (thu tiền hồ, tiền xâu...) khi đối tượng cho dùng địa điểm của mình để các con bạc đánh bạc hay không, điều này dẫn đến tình trạng có địa phương xử lý hành vi này về Tội gá bạc, địa phương khác lại chỉ xử lý về Tội đánh bạc với vai trò giúp sức. Thực tiễn cho thấy, thông thường người cho sử dụng địa điểm để đánh bạc thường kèm theo thu lợi ích vật chất; mặt khác, về lý luận, việc xử lý về một tội độc lập với mức hình phạt nặng hơn Tội đánh bạc cũng đòi hỏi hành vi phải phản ánh tính nguy hiểm cao hơn. Vì vậy, cần xem xét quy định hành vi cấu thành Tội gá bạc phải có yếu tố thu lợi từ việc cho sử dụng địa điểm để đánh bạc thì sẽ hợp lý hơn.
- Đánh bạc qua mạng và cách thức thu thập chứng cứ điện tử:
Đánh bạc trực tuyến là hình thức cá cược, đánh bạc trong sòng bạc ảo trên internet thông qua ứng dụng game mô phỏng trực tuyến như: Bắn cá, tiến lên, bing, cá cược thể thao, người chơi có thể chơi các trò chơi casino, game đánh bài từ xa thông qua các thiết bị công nghệ (điện thoại thông minh, máy tính bảng, laptop…) để đánh bạc; hình thức chuyển khoản qua tài khoản ngân hàng hoặc ví điện tử. “Xương sống” của cờ bạc trực tuyến là các nền tảng dựa trên trang web và ứng dụng trò chơi mô phỏng các trò chơi cờ bạc truyền thống kết hợp với nhau và được gọi là sòng bạc trực tuyến. Các hình thức đánh bạc qua mạng phổ biến hiện nay là:
(1) Phương thức thanh toán sau: Các công ty game ở nước ngoài sử dụng internet để cấu kết với người Việt Nam quản lý, tổ chức đánh bạc thông qua đại lý cấp một, cấp hai... để cho phép người chơi ở Việt Nam tham gia đánh bạc. Sau khi mỗi người đánh bạc đăng ký tài khoản thành công, đại lý sẽ cấp một số điểm nhất định (chẳng hạn như tiền vàng), số điểm này có thể đổi thành tiền để tham gia đánh bạc. Sau thời gian đã thỏa thuận, những người tham gia phải thanh toán hoặc được thanh toán số tiền thắng và thua (trực tiếp, qua trung gian, chuyển khoản).
(2) Phương thức thanh toán trước: Sau khi đăng ký tài khoản, người tham gia phải chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng của nhà cung cấp; nạp tiền vào thẻ điện thoại, thẻ game, ví, tiền ảo và làm theo hướng dẫn của website cờ bạc hoặc mua trực tiếp qua đại lý. Số tiền chuyển, nạp, mua sẽ được quy đổi thành điểm (đồng vàng...) để người chơi đánh bạc, nếu thắng sẽ được hoàn lại từ số điểm (đồng vàng...) khi có giao dịch.
Xuất phát từ đặc điểm của hình thức đánh bạc qua mạng này nên việc thu thập các tài liệu chứng cứ cũng gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, pháp luật chưa có những quy định cụ thể về các quy trình cần thiết xử lý chứng cứ điện tử; thiếu quy định, quy trình về thu giữ, bảo quản, phục hồi dữ liệu điện tử nhằm bảo vệ tính an toàn, toàn vẹn dữ liệu, giữ nguyên giá trị chứng cứ điện tử; thiếu những quy định đặc thù về bảo quản, sử dụng loại chứng cứ đặc thù này. Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 quy định về thu thập bí mật dữ liệu điện tử là một biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt (Điều 223) liên quan đến quyền con người, quyền công dân nhưng chưa có văn bản hướng dẫn chi tiết về vấn đề này để các cơ quan tiến hành tố tụng thống nhất về nhận thức và áp dụng.
Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về Tội đánh bạc
Thứ nhất, cần có hướng dẫn cụ thể đối với trường hợp một người đánh lô đề trong cùng một ngày với nhiều chủ đề khác nhau, số tiền đánh đề với từng chủ đề đều dưới 05 triệu nhưng khi cộng tổng của các chủ đề thì lại trên 05 triệu theo hướng sau: Đối với người có hành vi đánh đề căn cứ vào đài mà người đó đánh, nếu chung một đài thì cộng tổng tất cả số tiền mà người đánh đề tham gia đánh với từng người ghi đề. Đối với người ghi đề thì số tiền đánh bạc được xác định là số tiền mà người đánh đề với người đó tại cùng một đài. Tóm lại, cần xác định số tiền dựa trên kết quả của một nhà đài vào cùng một ngày, bất kể có thể đánh dựa trên kết quả xổ số của nhiều tỉnh thành nhưng vẫn chỉ xác định dựa trên ba đài là miền Bắc, miền Trung và miền Nam.
Thứ hai, cần có hướng dẫn cụ thể đối với người môi giới nhận tiền hoa hồng đánh bạc theo hướng: (1) Nếu xét thấy trong vụ án tính chất, quy mô tội phạm đủ cấu thành về Tội tổ chức đánh bạc (tổ chức cho 10 người đánh bạc trở lên; 02 chiếu bạc từ 50.000.000 đồng trở lên) thì xác định tội phạm thu hút vào Tội tổ chức đánh bạc, do đó sẽ xử lý người môi giới này về Tội tổ chức đánh bạc; (2) Nếu xét thấy không đủ cấu thành cơ bản Tội tổ chức đánh bạc thì xử lý về Tội đánh bạc với vai trò là đồng phạm. Ngoài ra, cần tách bạch hai hành vi gá bạc và tổ chức đánh bạc ra thành hai điều luật khác nhau, cụ thể:
Điều 322a. Tội tổ chức đánh bạc
Người nào có hành vi thành lập nhóm đánh bạc, phân công, điều hành nhóm đánh bạc, điều khiến các trò chơi đánh bạc hoặc thực hiện các hành vi khác, thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 300 triệu đồng hoặc bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Điều 322b. Tội gá bạc
Người nào sử dụng địa điểm thuộc sở hữu hoặc quyền quản lý của mình để cho người khác sử dụng làm nơi đánh bạc thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 200 triệu đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
Thứ ba, cần có những quy định cụ thể về các quy trình cần thiết xử lý chứng cứ điện tử; quy định, quy trình về thu giữ, bảo quản, phục hồi dữ liệu điện tử; cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định đặc thù về bảo quản, sử dụng loại chứng cứ đặc thù này. Đồng thời, cần có biện pháp quản lý tiền ảo, các phương tiện trung gian thanh toán. Ngoài ra, cần tăng cường trách nhiệm của các tổ chức tín dụng, các nhà mạng trong việc thực hiện các phương tiện trung gian thanh toán và các dịch vụ mạng có liên quan đến hoạt động tổ chức đánh bạc.
TS. Nguyễn Thị Nga