Giảm nghèo và giảm tham nhũng - giải pháp cho nạn săn trộm voi ở Châu Phi

Ngày đăng : 07:49, 25/05/2020

(Kiemsat.vn) - Bài toán nan giải cho vấn nạn săn trộm voi ở châu Phi đòi hỏi gắn với trách nhiệm của chính quyền địa phương và tăng cường tiếng nói của cơ quan quản lý Nhà nước trong nỗ lực bảo vệ động vật hoang dã.

Severin Hauenstain, nhà sinh vật học đến từ Đại học Freiburg (Đức) cho rằng có mối liên hệ giữa việc voi ở Tanzania bị giết để lấy ngà và các cơ quan thực thi pháp luật.

Những tưởng xác voi bị săn trộm thường tập trung ở xa các chốt kiểm lâm. Tuy nhiên, khi nghiên cứu dữ liệu về hệ sinh thái Ruaha-Rungwa (từng có rất nhiều voi), nhóm của Severin Hauenstain đã rất ngạc nhiên vì sự thật không phải vậy: xác voi được tìm thấy khá gần một số trạm kiểm lâm. Điều này dễ dàng dẫn đến một suy luận: các cán bộ kiểm lâm ở đó đồng lõa với các đối tượng săn trộm.

Tình trạng số lượng voi sụt giảm ở Ruaha-Rungwa (thuộc phía Nam Tanzania) rất trầm trọng: ước tính giảm từ hơn 34.000 vào năm 2009 xuống chỉ còn 8.000 vào năm 2014.

Những phát hiện này khiến nhóm của Hauenstein nhận ra không phải lúc nào cũng có thể nắm được các kiểu săn trộm ở quy mô lục địa hoặc thậm chí ở quy mô khu vực. Nạn săn trộm voi xảy ra ở bất kỳ nơi nào có thể có liên quan, gắn với mỗi địa phương.

Đó là lý do Hauenstein cùng với các cộng sự từ Đại học York – Vương quốc Anh và Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc quyết định so sánh tỷ lệ săn trộm hàng năm tại 53 địa điểm khác nhau thuộc vùng hạ Sahara châu Phi gắn với các yếu tố về môi trường, kinh tế, xã hội và chính trị.

Phân tích này mới đây đã được đăng tải trên Tạp chí Nature Communications. Các nhà nghiên cứu đã xác định hai biến số ảnh hưởng đến tỷ lệ săn trộm.

Một là nghèo đói, được đo bằng tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh, căn cứ dữ liệu do Trung tâm Mạng lưới Thông tin Khoa học Trái đất Quốc tế (thuộc đại học Columbia và Liên hợp quốc) cung cấp.

Biến số còn lại là tham nhũng, được Tổ chức Minh bạch Quốc tế đo lường.

“Điều đặc biệt là cả nghèo đói và tham nhũng có mối liên quan mạnh mẽ hơn với mức độ săn trộm của địa phương, so với sự phù hợp của việc thực thi pháp luật”, Hauenstein nói.

Mức độ săn trộm được các chuyên gia đánh giá theo một chương trình có tên là Giám sát việc giết voi bất hợp pháp (MIKE).

“Đối với chúng tôi, có vẻ như không thể chỉ dừng lại ở việc tăng cường thực thi pháp luật để giải quyết vấn đề”, Hauenstein nói, mặc dù anh nhấn mạnh rằng điều này không có nghĩa là thực thi pháp luật không phải ưu tiên hàng đầu, mà bởi vẫn còn những thứ quan trọng cần được giải quyết”.

Nói cách khác, có những nơi nên tập trung nhiều hơn vào việc giảm nghèo hoặc giảm tham nhũng.

“Trong khi những phát hiện này đã quá rõ ràng, các nỗ lực để giảm nạn săn trộm chủ yếu vẫn tập trung vào thực thi pháp luật”, Hauenstein nhận định.

Khi voi ở châu Phi liên tiếp đối diện với nạn săn trộm, việc giảm nghèo cũng rất cần thiết để bảo vệ loài động vật có vú trên cạn lớn nhất trái đất.

Nhà sinh vật học thuộc Đại học bang Colorado George Wittemyer chỉ ra tình trạng có nhiều chiến lược và dự án để xóa đói giảm nghèo ở nông thôn châu Phi, nhưng các dự án phát triển cộng đồng đôi khi phá hoại các mục tiêu bảo tồn.

Và nếu bạn xây dựng năng lực trong nông nghiệp hoặc chăn nuôi, thì nơi đã từng là môi trường hoang dã được chuyển đổi sang mục đích sử dụng khác, đồng thời làm tăng nguy cơ hủy diệt và có khả năng xảy ra xung đột chết người giữa người và động vật hoang dã.

Cần nói thêm rằng Wittemyer, chủ tịch khoa học của NGO Save the Elephants, đồng thời là thành viên của Nhóm chuyên gia voi châu Phi thuộc Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) – cơ quan xác lập tình trạng bảo tồn loài giải thích: “Nếu bạn đặt các trung tâm giáo dục, hoặc các dịch vụ y tế ngay bên cạnh các khu vực hoang dã, chắc chắn gây áp lực đối với khu vực hoang dã đó”.

Thiết lập cơ sở hạ tầng liên quan đến du lịch được coi là động cơ kinh tế mang lại lợi ích lớn. Có những nơi mà mô hình này có vẻ hiệu quả. Ở Namibia, chương trình Quản lý tài nguyên thiên nhiên dựa trên cộng đồng (CBNRM) triển khai được 23 năm, đã chuyển giao quyền đối với tài nguyên thiên nhiên, gồm cả động vật hoang dã cho cộng đồng địa phương và thiết lập quyền hợp pháp của họ để phát triển hoạt động du lịch và săn bắn.

Các nhà nghiên cứu voi thông báo với CITES rằng đã phát hiện ra mức độ tử vong trung bình của động vật hoang dã do nạn săn trộm trên 53 địa điểm giảm từ mức cao nhất 10% năm 2011 xuống dưới 4% vào năm 2017.

Trong khi đó, theo báo cáo của IUCN, số lượng voi châu Phi đang gia tăng.

Hauenstein cho biết, cả hai xu hướng dường như phản ánh tình trạng khả quan hơn của voi đồng cỏ ở Đông và Nam Phi nhưng nguy cơ săn trộm voi rừng ở Tây và Trung Phi vẫn còn rất cao.

“Cuộc khủng hoảng chưa kết thúc”. Tương lai của voi châu Phi gắn bó chặt chẽ với sự thịnh vượng của người dân ở nông thôn lục địa đen. Họ thường phải chịu cảnh sống chung với những động vật to lớn, nguy hiểm mà không có nhiều lợi ích nào từ sự chung sống đó.

Theo Maxi Louis, Giám đốc Hiệp hội các tổ chức Namibia hỗ trợ CBNRM, để giải quyết cuộc khủng hoảng voi thì buộc phải coi nó như một vấn đề nhân quyền và công bằng xã hội thay vì chỉ là một trong những hoạt động bảo tồn động vật hoang dã./.

 

Cáp Tuấn Ba (Theo Nationalgraphic)