Tín dụng đen: Đen nhưng không hoàn toàn xấu

Phó thủ tướng Vương Đình Huệ phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh Vnexpress.

Với chủ đề "Mở rộng thị trường vốn - tài chính Việt Nam, thách thức và giải pháp", Diễn đàn kéo dài trong suốt buổi sáng với hai phiên thảo luận đã được các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp cùng thảo luận, đi tìm lời giải cho bài toán vốn trung và dài hạn của Việt Nam.

Đề cập tới tín dụng đen, điều phối viên Nguyễn Xuân Thành cho biết, việc phát triển thị trường vốn hiện nay mới giải quyết được nguồn vốn cho doanh nghiệp lớn và có quy mô trung bình. Tuy nhiên, những doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn và buộc phải sử dụng đến nguồn "tín dụng đen". 

Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Kim Hùng - Giám đốc Công ty CP tái cấu trúc doanh nghiệp Việt khẳng định, việc phát triển thị trường vốn hiện nay mới giải quyết được nguồn vốn cho doanh nghiệp có quy mô lớn và trung bình, các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có cấu trúc vốn lại gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn và buộc phải sử dụng đến nguồn "tín dụng đen", thậm chí có những doanh nghiệp có tới 60% tổng vốn sản xuất kinh doanh là vốn từ tín dụng đen.

Ông Nguyễn Kim Hùng - Giám đốc Công ty CP tái cấu trúc doanh nghiệp Việt. Ảnh Vnexpress

Qua những chia sẻ của đại diện doanh nghiệp vừa và nhỏ, Ông Hà Huy Tuấn - Phó Chủ tịch Uỷ ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng có 04 nguyên nhân khiến tín dụng đen nở rộ, đó là: Quỹ tín dụng đen tồn tại theo nhu cầu của người dân bởi vay theo hình thức này khá nhanh gọn, không vướng điều kiện chặt chẽ như của ngân hàng; dùng nguồn vay từ tín dụng đen trả nợ ngân hàng; sự phát triển công nghệ thông tin khiến cho cách tiếp cận trực tiếp giữa bên có nhu cầu vay và cho vay càng trở nên thuận tiện; người có tiền không muốn gửi ngân hàng vì cho vay bên ngoài lãi suất cao hơn.

Chỉ ra 4 nguyên nhân dẫn đến việc tín dụng đen đang nở rộ trong nền kinh tế, ông Tuấn cho rằng quỹ tín dụng đen không phải xấu, vấn đề là phải suy nghĩ về giải pháp.

Đồng quan điểm với ông Tuấn, ông Warrick Cleine - Chủ tịch kiêm CEO KPMG tại Việt Nam và Campuchia cho rằng: "Đen ở đây không hoàn toàn là xấu, vì nó có những mặt để tạo điều kiện cho người vay tiền. Tuy nhiên, chúng ta cần có chính sách để kiểm soát thị trường này một cách hiệu quả. Câu hỏi đặt ra ở đây là chúng ta phải thể chế hóa, chính thức hóa những tín dụng đen như thế nào, cần đưa vào khuôn khổ ra sao để điều tiết thị trường này. Chúng ta có thể học hỏi kinh nghiệm của một số ngân hàng lớn ở Hà Lan". 

Khi được Phó thủ tướng Vương Đình Huệ hỏi về kinh nghiệm các nước khi xử lý tín dụng đen, ông Warrick Cleine cho rằng thay vì dùng từ tín dụng "đen" thì nên thay bằng "tín dụng không chính thức" nhằm tránh những ý tưởng không hay. Theo ông, Chính phủ cần có hệ thống giám sát, kiểm soát bộ phận tín dụng này rõ ràng, cũng như có biện pháp để bảo hộ các hoạt động tín dụng chính thức. Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết của công tác truyền thông, giáo dục người dân trong việc tiếp cận các quỹ tín dụng đen, trong khi đó, nhà nước, cần có biện pháp quản lý thị trường này hiệu quả.

"Các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận khoản vay của ngân hàng qua nhiều kênh, chính thống hoặc không. Các ngân hàng cần có thủ tục gọn nhẹ để người dân tiếp cận khoản vay một cách hiệu quả. Ví dụ, một người nông dân muốn vay để mua một con bò cần tín chấp như thế nào, điều này cũng hoàn toàn khác với khoản vay của các doanh nghiệp. Do đó, chúng ra cần có cơ chế khác nhau, tùy thuộc vào khoản vay, quy mô và đối tượng", ông Warrick Cleine cho biết.

Ông Warrick Cleine - Chủ tịch kiêm CEO KPMG tại Việt Nam và Campuchia. Ảnh Vnexpress

Từ kinh nghiệm làm việc với nhiều doanh nghiệp tư nhân, ông Nguyễn Kim Hùng - Giám đốc Công ty CP tái cấu trúc doanh nghiệp Việt mong Chính phủ có thể tạo ra khung pháp lý để giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiếp cận nguồn vốn này một cách hợp lệ bởi chi phí sử dụng vốn lên đến trên 10% nhưng chưa được hoạch định vào chi phí hợp lệ. Đồng thời, ông đề xuất với Chính phủ, bằng cách nào đó có thể hợp thức hóa "tín dụng đen" để giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ. 

Ông Hà Huy Tuấn - Phó Chủ tịch Uỷ ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng tín dụng đen đã tồn tại từ rất lâu dưới dạng cũng hoạt động như ngân hàng nhưng không được công nhận, vì vậy Ông Tuấn cho rằng có hai cách tiếp cận với tình trạng này, đó là làm sao hợp thức hoá được, cơ quan thuế cần có bằng chứng ở mức độ hợp lý, như ở nhiều nước, họ phải tính toán một tỷ lệ nào đó phù hợp. Thứ hai là chúng ta phải nghiên cứu sử dụng dịch vụ về thuế, đơn cử thuế tư nhân... để giải trình hợp lý. 

Theo ông, cơ quan Nhà nước cần rà soát lại để đơn giản hoá thủ tục cho vay, đơn giản hoá thủ tục thanh toán; có những chương trình ưu đãi để có cách tiệm cận tốt hơn. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cần truyền thông tích cực để người dân thấy được tính hai mặt của quỹ tín dụng này, đồng thời tố cáo những hình thức bẫy mang thuần tính lừa đảo.

Đề xuất hướng đi cho vấn đề này, chuyên gia Ngân hàng Thế giới - ông A. Alatabani gợi mở giải pháp bằng các gói sản phẩm tín dụng khác nhau cho thị trường. Ông này cho biết hiện nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thể tiếp cận vốn ngân hàng. Vì vậy, các gói sản phẩm như thuê mua tài sản có thể là kênh để các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận khoản vay; hoặc công cụ khác như Fintech.

Sau khi nghe các ý kiến về vấn đề tiếp cận vốn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong phần tổng kết diễn đàn, Phó thủ tướng đề cập đến tình trạng khó tiếp cận vốn, khiến doanh nghiệp phải tiếp cận tín dụng "phi chính thức", hay như nhiều diễn giả dùng từ "tín dụng đen".

"Quan điểm của cá nhân tôi cũng như nhiều diễn giả ở đây, đối với tín dụng đen theo đúng nghĩa của nó thì phải chống, phải xóa bỏ với các hình thức như đa cấp theo tính chất lừa đảo, cho vay nặng lãi, trục lợi" - Phó Thủ tướng nói.

Còn đối với hình thức tín dụng có sự công khai nhất định, có sự gặp nhau giữa cung và cầu như nhiều diễn giả dùng từ "không chính thức", Phó thủ tướng cho biết Chính phủ muốn hiểu rõ hơn để giải quyết bài toán này theo phương diện quốc tế giải quyết như thế nào. Ông đề cập đến một số mô hình như kinh tế chia sẻ, cho vay ngang hàng, vi mô, Fintech, cho thuê tài sản... "Thực tế hiện nay đã có rồi thì chúng ta cần nghiên cứu để có công cụ quản lý, phát triển hình thức này".

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh sự minh bạch, công khai trong thị trường, việc cần thiết phải có hệ thống quản trị tốt, tăng cường giám sát đồng thời siết chặt lại thị trường theo hướng tạo điều kiện cho các nhà đầu tư tham gia thị trường một cách ổn định, có tổ chức và nâng cao hoạt động của thị trường.

Kết thúc diễn đàn, ông Don Lam, Phó trưởng ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân cảm ơn sự tham dự của lãnh đạo Chính phủ, các chuyên gia, doanh nghiệp cũng như những ý kiến đóng góp sâu sắc của Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cùng diễn giả có mặt tại sự kiện. Sau 4 tiếng, diễn đàn đưa ra nhiều thông tin và nhiều kiến nghị hữu ích về thực trạng thị trường Vốn - Tài chính. Những giải pháp đề xuất trong diễn đàn sẽ được tổng hợp để trình Thủ tướng Chính phủ vào cuối năm nay.

Xem thêm>>>

Hoạt động của tín dụng đen cũng là nguyên nhân đẩy tình hình tội phạm tăng cao

Cần tuyên chiến với nạn tín dụng đen ở nông thôn

Vạch trần thủ đoạn đòi nợ thuê: Vì sao tín dụng đen ngày càng lên ngôi?